Nhớ hồi trước hình như có bạn nào bảo Nhã Nam làm Dune đợt này dù có phim buff lên vẫn lành ít dữ nhiều nhỉ 🐧?
Cụ thể thì mấy bữa trước trong một group sách khác, có một bài bàn về series giới thiệu các cuốn truyện kinh điển do kênh Youtube của TED-Ed thực hiện. Trong số các clip được đưa ra làm ví dụ, có một cái là về Dune. Kết hợp với việc sắp tới Nhã Nam sẽ cho tái bản Dune, trong comment đã có một bạn hỏi xem Dune liệu có đáng đọc không, và đã nhận được một số review về nó, với số lượng áp đảo là các review chê.
Nếu có anh em nào chủ yếu hay lấy thông tin về Dune từ group nhà ta có thể sẽ thấy chưng hửng. Nguyên do là đại đa phần các bài về Dune trong group đều tô vẽ nó theo chiều hướng khá tích cực, và từ đó tạo ra cảm giác Dune nhìn chung được đón nhận tốt. Trên thực tế, nếu có đi tra về Dune ở các cộng đồng quốc tế, mọi người cũng sẽ thấy nó là một gương mặt cực kỳ có tên tuổi, và chiều hướng nhận định về Dune cũng khá tương đồng với nhận định trong group.
Vậy tại sao lại có một sự tương phản lớn như thế trong cái thớt xin review kia?
Vấn đề nằm ở việc cái group của chúng ta là group chuyên về Sci Fi, thế nên bản thân những người trong này đã có một cái nền và cách nhìn nhận riêng về các tác phẩm của dòng rồi. Chúng ta biết về lịch sử của dòng, về việc đâu là những cột mộc đáng chú ý, về cách tiếp cận nên sử dụng đối với các tác phẩm nhất định, thế nên khi tiếp xúc với những thằng như Dune sẽ có cách nhìn nhận khác so với những người ở các cộng đồng rộng hơn, chỉ đơn thuần tiếp cận nó dưới dạng một cuốn truyện bình thường. Bên cạnh đó, còn một thực tế không thể phủ nhận đại đa số các bài về Dune trong group toàn do mình sưu tầm tư liệu và viết. Và vì có một cái gu đặc thù, bản thân mình có cái nhìn khá tích cực với Dune, thế nên lẽ đương nhiên hay thấy những bài viết chung quan điểm là thú vị và dễ chia sẻ vào group hơn, từ đó vô tình định hướng cảm nhận về Dune chung cho cả group.
Ngoài ra, ngay cả trong cộng đồng Sci Fi nói chung, Dune cũng không hẳn có sức hấp dẫn đối với 100% độc giả. Trong một bài phỏng vấn (anh em đọc ở đây: https://www.digitalspy.com/movies/a37456735/dune-timothee-chalamet-harry-potter/), Timothée Chalamet, diễn viên thủ vai Paul Atreides, có sử dụng Harry Potter để giúp khán giả hình dung về độ khủng của Dune. Timothée bảo rằng nếu chỉ xét riêng về khoản độ mến mộ thôi, thế hệ cái cậu này cuồng Harry Potter thế nào thì thế hệ cha chú nhà cậu ấy cũng cuồng Dune như thế. Đây tình cờ là một so sánh hết sức hữu ích về sức hút của Dune. Dune ra đời cách đây cũng ngót nghét 60 năm rồi, và nó nhắm vào một thế hệ khác hẳn độc giả trẻ, cả về tư tưởng lẫn trải nghiệm. Chính bởi thế, nếu theo dõi kỹ, anh em sẽ thấy phần đông những người ca ngợi Dune đều là dân đã luống tuổi, còn thế hệ trẻ thường không mặn mà với nó lắm.
Mọi người có thể thấy rất rõ điều này nếu hay theo dõi cộng đồng reviewer trên Youtube. Daniel Greens, một trong những booktuber trẻ tuổi máu mặt nhất làng SFF, từng bảo rằng sau khi đọc xong, bản thân có thể hiểu tại sao Dune lại hay và có sức ảnh hưởng lớn đến vậy, đặc biệt trong cái thời của nó, nhưng nhìn chung không đến mức mê mệt Dune như những người khác (review full ở đây: https://www.youtube.com/watch?v=hZtStdDeI9I).
Merphy Napier, một booktuber cũng ngang tầm tuổi Daniel, cũng có cái nhìn tương tự vậy, bảo rằng đây đồng thời là cuốn sách thú vị nhất mình từng đọc, nhưng cũng lại là một cuốn bản thân thấy không hấp dẫn (review full ở đây: https://www.youtube.com/watch?v=tqvIwpjumkM). Đáng chú ý là trong một clip bàn luận về Dune sau đó của mình, Merph có nhận xét một câu cực giống với Timothée, ấy là theo quan điểm của thanh niên, Dune là một cuốn đậm chất “dad book,” tức là kiểu truyện nếu đưa cho các ông bố đọc thì họ sẽ chết mê chết mệt. Trên thực tế, bố Merph đã được cô này đưa cho đọc Dune, và cũng mê tít thò lò nó. Clip gốc nói câu đấy thì mình không nhớ lắm, nhưng clip nhắc đến việc bố Merph mê Dune thì nằm ở đây: https://www.youtube.com/watch?v=09mrpPsYw1c.
Có một trường hợp thú vị là Rachel ở kênh The Shades of Orange, một booktuber tương đối trẻ khác. Thanh niên này từng đọc Dune 2 lần, và lần đầu quan điểm nhìn chung giống với Daniel và Merph (review full ở đây: https://www.youtube.com/watch?v=cieLC3rBP5k). Tuy nhiên, sang lần đọc thứ 2, quan điểm của Rachel trở nên tích cực hẳn, bởi vì đã biết phải kỳ vọng thứ gì ở nó, và đã nhận ra cái sự cũ kỹ và rập khuôn của Dune đến từ việc nó bị quá nhiều thằng khác xông vào copy (đây chính là cái hiện tượng Pioneer Disadvantage mà mình từng bàn đến trong group, anh em có thể tham khảo thêm ở đây nếu quan tâm: https://scifivietnam.blogspot.com/2022/07/pioneer-disadvantage-ly-do-cac-tac-pham.html). Nó chưa đủ để đẩy Dune lên đầu danh sách các cuốn top 10 của Rachel, nhưng cũng đã đủ khiến Dune nhảy một bước khá xa trong thang đánh giá. Anh em có thể xem cái review lần 2 full ở đây: https://www.youtube.com/watch?v=KhTnrGR7Iv0
Và để củng cố cho luận điểm Dune là sách cho các “cụ già,” ta có một review đến từ Moid của Media Death Cult. Thanh niên này chỉ cần nhìn cái mặt với xem intro mấy giây đầu thôi là anh em sẽ thấy sặc mùi một ông bố trung niên kinh điển, và nếu xem mấy cái vid ông anh từng up, mọi người sẽ thấy thanh niên có gu thiên về phía các tác phẩm SFF cũ hoặc kế thừa cái phong cách của SFF cũ. Quả đúng với kỳ vọng, ông anh cho Dune một con điểm cao chót vót. Review full mọi người xem ở đây: https://www.youtube.com/watch?v=_Z9FaMJSGsU
Một trong những trường hợp người trẻ hiếm hoi mê tít Dune ngay từ đầu sẽ là Quinn ở bên channel Quinn’s Idea. Thanh niên này cuồng Dune đến nỗi gần như chẳng có clip review cụ thể nào có thể thể hiện hết độ cuồng của đồng chí đấy cả, mà anh em phải vào hẳn channel (ở đây: https://www.youtube.com/c/QuinnsIdeas) và xem các clip thanh niên thực hiện mới thấy đây là fan cứng của Dune thế nào. Tuy nhiên, Quinn có một cái gu khá đặc sản, thích những thứ mang tính kỳ vĩ, với lore khủng và nồng độ triết lý cao, có nhiều thứ để đâm sâu vào đào xới, phân tích, mổ xẻ. Điều ấy thể hiện qua cách ngoài Dune ra thì thanh niên còn cuồng Hyperion, Foundation, A Song Of Ice And Fire, và mới đây nhất là The Three-Body Problem, và đã làm cả đống clip về chúng nó. Đây không hẳn là cái gu của độc giả đại trà nói chung, thế nên việc thanh niên mê Dune không hẳn đồng nghĩa với giới trẻ thời nay cũng sẽ dễ thấm được nó.
Vậy nên nói chung là vụ tái bản Dune của Nhã Nam dù có một số yếu tố thiên thời đấy, nhưng cũng chẳng ai nói trước được điều gì đâu. Việc Dune có thương hiệu thì khỏi bàn rồi, và điều ấy chắc sẽ giúp thúc doanh số đợt đầu của nó. Tuy nhiên, với bản chất không tương thích với gu người đọc hiện đại của tác phẩm, khả năng cao nó sẽ khó lòng có được tính truyền miệng lớn, tạo đà để từ đấy biến nó thành một hiện tượng thực sự.
Chính bởi vậy, lúc truyện ra, anh em cứ mua 1 quyển lấy một để tích trữ nhé. Có thể Dune lần này sẽ vẫn dặt dẹo như lần trước, và tầm chục năm sau cuốn của mọi người sẽ lại lên giá vù vù khi thiên hạ quay lại lùng nó đấy.
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓