Story of Your Life và Liking What You See: A Documentary - hai truyện mượt nhất Stories of Your Life and Others
Bữa trước, sau khi làm một bài về New Normal, một bộ truyện với phần cốt hơi lôm côm nhưng được cái thế giới gánh lại rất nhiều, mình lại nhớ đến cái bộ tuyển tập Stories of Your Life and Others của Ted Chiang mới review gần đây. Thằng đấy cũng giống New Normal ở điểm hầu hết các truyện của nó đều chỉ được cái ý tưởng, chứ khoản cốt rất tạ. Nếu đọc Stories of Your Life and Others, anh em sẽ thấy cốt của nó chỉ mang tính thứ yếu. Cốt luôn phải đi theo phục vụ nhu cầu của ý tưởng, chứ không được thoải mái phát triển một cách tự nhiên. Chính vì thế, hầu như các truyện trong tuyển tập này cứ tạo ra một cảm giác rào rạo khi đọc, như thể đang có hai bánh răng lệch nhịp với nhau nghiến nhau kèn kẹt.
Tuy nhiên, vẫn có hai truyện trong Stories of Your Life and Others được viết ổn hơn hẳn những thằng còn lại, không để cốt với ý tưởng chọi nhau chan chát như những thằng khác. Chúng nó là Story of Your Life và Liking What You See: A Documentary.
Cũng như với mọi mẩu truyện ngắn khác, điều Ted Chiang muốn làm với Story of Your Life và Liking What You See: A Documentary là phân tích mổ xẻ hai ý tưởng nhất định: một là nếu tư duy theo từng khoảng thời gian dài (tức biết được cả tương lai lẫn quá khứ trong hiện tại) thì ta sẽ có những biểu hiện và phản ứng thế nào, và hai là nếu có thể ép được con người không còn ưu ái cái đẹp nữa thì sẽ ra sao. Cụ thể hơn, trong trường hợp của Story of Your Life, ta có bối cảnh là Trái Đất được một chủng người ngoài hành tinh ghé thăm. Đám người ngoài hành tinh này sử dụng một thứ ngôn ngữ cực kỳ khác lạ, và mạch truyện chính của tác phẩm xoay quanh nỗ lực tìm ra quy tắc hoạt động đằng sau cái ngôn ngữ ấy của các nhà khoa học. Liking What You See: A Documentary thì được viết dưới dạng một bộ phim tài liệu về một loại công nghệ mới gọi là calliagnosia. Calliagnosia là một tình trạng mất nhận thức nhân tạo, gây ra bởi một thứ thuốc nano có thể chặn các dẫn truyền thần kinh trong não. Những người sử dụng calliagnosia sẽ bị mất khả năng quan tâm đến sắc đẹp, và từ đấy không còn phân biệt đối xử với ai dựa trên ngoại hình nữa.
Như anh em hẳn có thể nhận thấy, trong cả hai trường hợp, mạch cốt của truyện gần như đều khớp như in với dụng ý thực của Chiang: khám phá và tìm hiểu về một ý tưởng. Ông anh không hề tìm cách ngụy trang ý định của mình dưới dạng một câu chuyện phiêu lưu hay tâm lý mùi mẫn nào cả, mà chơi bài ngửa luôn, để bản thân câu chuyện cũng chính là một nỗ lực khám phá. Ở đây, mạch tiến triển tự nhiên của cốt chính là việc tìm tòi và mổ xẻ ý tưởng cũng như chiêm nghiệm về nó. Vì thế, khi Chiang quay sang khai thác một khía cạnh mới của ý tưởng, ông anh chẳng cần phải gò cái cốt hay bắt nó ngưng phắt lại tý nào, bởi vì bản thân cái cốt cũng muốn đi đến chính cái chỗ đấy. Chiang và cái cốt cùng sóng bước song song nhau, làm cùng một công việc với nhau, chứ không phải mỗi người một phách. Chính bởi vậy, hai câu chuyện này diễn ra mượt hơn hẳn so với những đứa còn lại, không bị đối nghịch gì cả.
Tất nhiên, Story of Your Life và Liking What You See: A Documentary không hẳn hoàn hảo. Chúng nó vẫn dính một số cái điểm yếu như mấy truyện khác, bao gồm việc phần tình cảm mùi mẫn vẫn chưa thực sự được viết đến nơi đến chốn, và mọi thứ chốt lại có phần đột ngột. Nhưng đây vẫn là hai tác phẩm mình thấy ngon lành nhất trong tuyển tập rồi. Nếu khi đọc tuyển tập cứ thấy khó chịu với cái kiểu ép cốt của Chiang, anh em có thể nhảy thẳng đến hai thanh niên này để xem nếu đã chọn được đúng mạch, Chiang sẽ múa bút được ngon thế nào nhé.
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓