Hôm nay trong một cái slide về chiến lược kinh doanh, mình có bắt được cái biểu đồ này, và tự nhiên lại thấy nó cũng mang khá nhiều nét tương đồng với vòng đời của các fandom 🐧.
Biểu đồ bên dưới thể hiện vòng đời doanh số của một sản phẩm. Khi sản phẩm mới ra mắt, sẽ có ít người biết và sản lượng bán ra thấp. Trong trường hợp không có vấn đề gì nghiêm trọng, chẳng hạn chất lượng sản phẩm kém hoặc công ty gặp khủng hoảng, doanh số sẽ cứ thế tăng dần cho đến khi thị trường đạt mức bão hòa, tức gần như mọi người đều sở hữu sản phẩm rồi. Sau đó, doanh số sẽ dần đi xuống, có thể đến mức cận 0 hoặc bằng 0, tùy bản chất sản phẩm. Tuy nhiên, nếu trong giai đoạn bão hòa, doanh nghiệp sử dụng chiến lượng mở rộng, tức làm "mới" sản phẩm bằng cách nâng cấp phiên bản hay bổ sung phụ kiện gì đó, doanh số sẽ tái vươn lên hoặc tiếp tục tăng thay vì đi xuống.
Vòng đời của các fandom cũng tương tự như vậy. Đầu tiên khi một tác phẩm mới ra mắt, hoặc khi một franchise vừa mới chập chững hình thành, chưa mấy ai biết về nó nên cũng chưa có cộng đồng fan nào xuất hiện. Sau đó thì tùy thuộc vào việc tác phẩm đó có hấp dẫn không, hoặc thế giới của nó có đủ rộng lớn/sâu sắc không mà một fandom riêng sẽ hình thành, còn trong trường hợp không đủ lớn thì tác phẩm sẽ phải sống chung trong một fandom lớn khác (VD: Lord of the Rings có thể giới Trung Địa đủ to để đứng lẻ, không buộc phải gộp chung vào fandom Epic Fantasy). Sau đó fandom sẽ lớn dần lên cho đến khi đã hết cái để bàn bạc với nhau về tác phẩm cũng như thế giới của tác phẩm, và dần dần thoái trào. Tuy nhiên, nếu tác giả có một phương thức nào đó để "bơm máu" cho fandom, chẳng hạn sáng tác thêm tác phẩm mới trong cùng thế giới của tác phẩm gốc (sequel/prequel/spin-off), hoặc có một sự kiện nào đó giúp giới thiệu tác phẩm đến với những người ngoài fandom (chẳng hạn tổ chứ sự kiện hay được chuyển thể) thì fandom sẽ lại một lần nữa trỗi dậy.
Chính vì cái chiến lược mở rộng này mà các sự kiện chuyển thể/tái bản/viết thêm truyện mới luôn là những điều đáng hoan nghênh, vì nó giúp fandom có thêm sinh lực. Ngay cả khi những tác phẩm mới đó có phế thì fandom vẫn có thể cùng nhau chửi nó 🐧. Cứ nhìn vào thanh niên Rowling nhà ta thì biết. Mọi nỗ lực mở rộng (tức vắt sữa) hoặc giác ngộ hóa thế giới Harry Potter của đồng chí này đều giúp khuấy động cộng đồng fan, mặc dù không theo hướng tích cực cho lắm 🐧. Mỗi tội bây giờ fan HP cũng bắt đầu thấy chán chửi rồi, thế nên nếu Rowling mà không mở rộng thế giới theo hướng tích cực thì chắc chẳng còn áp dụng chiến lượng này được nữa đâu 🐧.
Và cả anh béo nào đó đang nợ truyện nữa. Không nhanh tay tiếp máu cho fan trước khi mấy bro bên HBO cày nát thế giới ra thì có khi sập cả fandom chứ chẳng đùa 🐧.
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓