Bữa nay mình vừa vớ được một bài viết thú vị, xoay quanh một nghiên cứu vừa đăng tải cách đây ít lâu trên tạp chí Nature Machine Intelligence (anh em có thể đọc full ở đây: https://www.nature.com/articles/s42256-022-00465-9). Nghiên cứu có tiêu đề là Dual use of artificial-intelligence-powered drug discovery, và nó xoay quanh cách công nghệ AI có thể bị áp dụng vào lĩnh vực sinh hóa một cách nguy hiểm thế nào.
%2Fcdn.vox-cdn.com%2Fuploads%2Fchorus_asset%2Ffile%2F23324138%2F1939292.jpg&w=640&q=75)
Số là tầm năm ngoái, Fabio Urbina, một nhà khoa học chuyên nghiên cứu liệu pháp điều trị bằng thuốc cho các bệnh hiếm gặp, đã nhận được lời tham dự hội nghị do Phòng thí nghiệm Spiez thuộc Viện Bảo vệ Hạt nhân, Sinh học và Hóa học Liên bang Thụy Sĩ tổ chức. Hội nghị có chủ đề cập nhật cho cộng đồng về những bước tiến mới có thể sẽ gây ra hệ lụy tiềm tàng liên quan đến Công ước về vũ khí hóa học/sinh học. Riêng với cá nhân Urbina và các cộng sự của ông, họ được đề nghị phát biểu về công nghệ máy học (tức AI) và cách nó có thể bị lạm dụng trong lĩnh vực của mình.
Đề nghị này được nhóm của Urbina thấy rất thích thú. Từ trước đến nay, họ toàn áp dụng AI vào việc dự đoán độc tính của các hợp chất nhằm tránh vô tình tạo ra nó, chứ chưa nghĩ đến chuyện rắp tâm tạo ra độc tính bao giờ. Thế là họ đã làm luôn một nghiên cứu mới, lấy dữ liệu từ các thí nghiệm trước đây của mình để tạo ra một mô hình máy học. Mô hình này sẽ dựa trên dữ liệu được cấp để xác định những phần nào của cấu trúc phân tử sẽ giúp tạo nên độc tính, và những phần nào không. Sau đó, nó sẽ khái quát hóa mọi thứ lên và luận ra cách sắp xếp các phân tử thành những cấu trúc mới, càng độc hại càng tốt.
Sau khi dựng xong con AI này, phía Urbina cho chạy thử nó, và đã nhận được một kết quả khá giật mình.
Nội trong 6 tiếng kể từ khi chạy, con AI đã chém ra công thức phân tử của 40.000 hợp chất riêng biệt, với nồng độ độc tính ước đoán khác nhau. Trong số này, cực nhiều chất có cấu trúc trông rất giống, hay thậm chí còn trùng khít, với các loại hóa chất dùng trong vũ khí hóa học đã bị cấm khác. Đáng sợ hơn, một số chất nó đưa ra còn được dự đoán là sở hữu độc tính còn cao hơn cả VX (chất độc thần kinh tởm nhất thế giới).
Lẽ đương nhiên, mấy cái này chỉ là phỏng đoán lý thuyết của con AI thôi, và anh em biết lý thuyết với thực hành khác nhau đến đâu rồi đấy. Bản thân nhóm nghiên cứu cũng không thể kiểm chứng bằng thực nghiệm được các cấu trúc con AI đưa ra vì một lý do rất hiển nhiên: đây là công thức làm vũ khí hóa học. Tuy nhiên, căn cứ vào cách con AI cho ra được những chất từng được chế tạo trong lịch sử, khả năng cao là trong số 40.000 mẫu công thức hóa học nó phun ra, chắc chắn phải có một lượng tương đối các chất độc chế được thật.
Thêm một điều đáng lo ngại nữa là những gì nhóm của Urbina thực hiện được không hề khó khăn tí nào. Trong bài phỏng vấn, Urbina thừa nhận rằng rất nhiều thứ nhóm nghiên cứu sử dụng đều là hàng chùa, Google vài phút là sẽ tòi ra nguyên một lố, bao gồm cả các bộ dữ liệu độc tố mã nguồn mở lẫn các mô hình máy học. Một anh thợ code biết Python và hiểu một tí về máy học (hoặc đơn thuần là một thanh niên có kết nối Internet và khả năng học hỏi kiêm độ kiên trì cao) sẽ có thể cho xuất xưởng một con AI tương tự nội trong một cuối tuần.
Tất nhiên, để thực sự làm ra thành phẩm cuối thì cũng cần có thêm một số điều kiện khác nữa, bao gồm chuyên môn về hóa học, cơ sở vật chất để tổng hợp ra các chất cần thiết cũng như thử nghiệm chúng nó, và tiền tài với nhân lực để tài trợ tất cả cũng như ém nhẹm mọi sự trước khi bị chính quyền đến khỏ đầu. Tuy nhiên, nội việc con AI đề xuất được nhiều công thức đến thế cũng đã đủ để làm rào cản hạ xuống khá thấp rồi.
Làm phản diện Bond chưa bao giờ dễ đến vậy, các cậu ạ 🐧.
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓