YA, cái từ mấy năm trước đi đâu cũng thấy chình ình trước mắt, và cũng khá chóng vánh sau đó nghe đến là thấy dị ứng luôn, và một số người còn coi nó như “con ghẻ” của Sci Fi.
Mặc dù nó chẳng gây tội gì cả 🐧.
Thậm chí còn không liên quan đến Sci Fi 🐧.
Cũng giống như Hard Sci Fi và Soft Sci Fi không phải là 2 dòng Sci Fi riêng rẽ mà chỉ là cái thang đo (https://goo.gl/UHrd2m), YA không phải là một dòng cụ thể nào hết. YA viết đầy đủ là Young Adult, dịch ra là “giới trẻ”. Đúng với cái tên của nó, YA chỉ tất cả các thể loại văn dành cho giới trẻ. Cụ thể là trẻ bao nhiêu thì tuỳ cách định nghĩa. Có người nói là dành cho độ tuổi 12-19 (nói cách khác là tuổi teen), có người lại bảo nó dành cho nhóm cấp 3 và thanh niên (tầm 15, 16 cho đến nửa đầu 20). Nói tóm lại, nó là truyện nhắm đến lớp người không còn “trẻ con” nhưng chưa đủ “già dặn”.
YA dạo này đôi khi bị gán vào với Sci Fi hoặc với SFF vì hồi trước, bộ Đấu trường sinh tử, một tác phẩm YA thuộc dòng Sci Fi trở nên quá nổi, và thế là thiên hạ, bao gồm cả đội cầm bút lẫn cầm máy quay, đều xông vào bắt chước, hi vọng sẽ kiếm được một con ngỗng đẻ trứng vàng tương tự. Nếu chỉ làm nhắm đến đối tượng YA thôi thì không nói, nhưng mà người ta cứ hè nhau tái chế các mô típ của Đấu trường sinh tử: chính quyền toàn trị, tình tay ba, teen nổi loạn,… Và thế là bùng nổ một loạt những “clone” một màu như nhau, xong lại còn được truyền thông chú ý tâng bốc nên lấn át hẳn so với các cuốn YA khác. Vì cứ thấy mấy mô típ kia đi liền nhau mãi, dần dần nhiều người bị định kiến là YA sẽ chỉ gói gọn trong từng ấy thứ, và “tặng” luôn dòng YA cho Sci Fi, biến nó thành một nhánh Sci Fi “ngôn tình”.
Thực chất thì YA, như đã nói, chỉ là cách phân loại tuổi. Trinh thám, lãng mạn, thriller, triết lý, hài hước, Sci Fi, Fantasy, kinh dị, cổ sử,… dòng nào trên đời này nó cũng chơi hết. Nét chung lớn nhất có thể tìm thấy trong các tác phẩm thuộc dòng YA là nhân vật chính thường là người trẻ (cùng lứa tuổi với đối tượng người tiêu thụ), ngoài ra thì nó thích có gì cũng được. Nó có thể là truyện pulpy (giải trí ba xu), có thể bàn đến những vấn đề xã hội rất sâu sắc (chủng tộc, giai cấp, giới tính, bệnh tật,…), có thể hợp với mọi lứa tuổi hoặc có thể có những thứ cần để xa tầm tay trẻ em (bạo lực, sex, tội ác tả thật,…). Trong trường hợp các series, có khi nó còn “nhảy dòng” theo thời gian, ban đầu PG 13, về sau có khi người lớn đọc còn sởn tóc gáy, hoặc ban đầu phiêu lưu hành động, về sau tình cảm ướt át,…
Ví dụ về YA thì nhiều kinh khủng. Vì đây là group Sci Fi, mình sẽ chỉ kể các tác phẩm YA tiêu biểu trong dòng này (hoặc cùng lắm là Fantasy), để mọi người thấy ngay cả trong một dòng hạn hẹp, YA vẫn thiên biến vạn hoá hết sức đa dạng: Trò chơi của Ender (Orson Scott Card), Animorphs (K. A. Applegate), Cô bé có mọi món quà (M.R. Carey), Đại chiến hacker (Cory Doctorow), Binti (Nnedi Okorafor), Đấu trường sinh tử (Suzanne Collins), Mighty Morphin Power Rangers (Haim Saban), Tomorrowland (Brad Bird), Naruto (Masashi Kishimoto), Yaiba (Gosho Aoyama).
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓