Trong Sci Fi có 1 khái niệm rất hay nghe đến, đó là Hard Sci Fi và Soft Sci Fi. Hai khái niệm này thường được dùng như thể chúng nó là 2 dòng Sci Fi riêng biệt, nhưng nói cho chuẩn hẳn thì nó giống “thước đo” hơn là dòng văn.
Hard Sci Fi (Sci Fi “nặng”) là các tác phẩm sử dụng khoa học cực kỳ chân thực. Mọi công nghệ bên trong nó đều được xây dựng trên cơ sở các học thuyết có thật, hoặc các giả thuyết có khả năng trở thành sự thật cao trong tương lai. Hard Sci Fi cũng chú trọng đưa nhiều chi tiết khoa học công nghệ, và giải thích chi li cho các chi tiết đó.
Soft Sci Fi (Sci Fi “nhẹ”) thì rất thoáng với những thứ được coi là “khoa học”. Các quy luật vận hành của thế giới, công nghệ có thể đối nghịch với các quy luật của thế giới thực, hoặc dựa trên những quy luật hoàn toàn bịa đặt không có cơ sở khoa học (miễn sao “nghe” nó có vẻ khoa học để không bị biến thành phép thuật). Soft Sci Fi thường không quan tâm lắm đến cơ chế vận hành, tiểu tiết của các công nghệ trong tác phẩm, đưa ra làm nền và độc giả sẽ phải chấp nhận nó tất nhiên đúng.
Ví dụ về Hard so với Soft Sci Fi như sau: 1 nhân vật được nhận súng laze, hỏi, "Cái gì đây?"
Soft Sci Fi: "Đây là súng laze. Nó sử dụng đạn plasma, và có mức chỉnh công suất để đánh ngất hoặc sát thương. Anh có thể chỉnh mức năng lượng ở chốt này. Lúc chỉnh lên mức sát thương nhớ cẩn thận, vì súng dùng nhiều năng lượng sẽ nóng."
Hard Sci Fi: " Đây là súng laze, sử dụng công nghệ nhiệt hạch plasma. Chắc anh cũng biết plasma là <khoa học, khoa học>, và không thể <khoa học, khoa học>, bởi vì định đề <khoa học, khoa học> là không thể phá bỏ. Nhưng nhờ thuyết <khoa học, khoa học>, kết hợp với phát kiến về tình trạng <khoa học, khoa học>, chúng ta đã tạm <khoa học, khoa học> được plasma, và làm nó <khoa học, khoa học>. Khẩu súng này hoạt động trên nguyên tắc ấy, nhưng <khoa học, khoa học> và <khoa học, khoa học>, thế nên plasma mới <khoa học, khoa học>. Tất nhiên, vì nó vẫn là plasma, và phải tuân theo <khoa học, khoa học> nên căn cứ theo <khoa học, khoa học>, anh sẽ có thể gây ngất hoặc giết chết mục tiêu. Nhớ đề phòng <khoa học, khoa học> vì <khoa học, khoa học>."
Mọi tác phẩm Sci Fi, thuộc mọi dòng Sci Fi đều có thể được coi là Soft hoặc Hard. Thế nên cùng thể loại phiêu lưu vũ trụ (Space Opera), ta có:
- Star Wars (George Lucas): về cơ bản là phù thuỷ và hiệp sĩ, nhưng có kiếm laze, người ngoài hành tinh, tàu vũ trụ, khoa học nền và lôgic gần như bằng 0 -> Soft Sci Fi
- Binti (Nnedi Okorafor): sử dụng công nghệ điện tâm linh, có phân tích khá ổn nhưng vẫn mang mùi ảo ma hơi nặng -> Soft Sci Fi (nặng hơn ông trên)
- Trạm tín hiệu số 23 (Hugh Howey): viết dựa trên công nghệ vũ trụ thật, với 1 số biến tấu để tương lai hoá, không có tình tiết quá nặng lý thuyết hay nghe quá ảo -> nằm ở vùng giữa, không quá Soft mà cũng chẳng đến mức Hard Sci Fi
- Interstellar (Christopher Nolan): khoa học rất nhiều, và được dựa trên nền tảng thuyết tương đối thật, độ chính xác rất cao, mặc dù vẫn còn 1 số yếu tố hơi thoáng (sức mạnh tình yêu). -> Hard Sci Fi
- Người về từ Sao Hoả (Andy Weir): gần như 70% nội dung là về công nghệ, thuộc đủ mọi loại ngành. Tất cả đều hết sức chân thực, giải thích kỹ lưỡng, và gần như không có sai lệch gì so với khoa học đương thời. -> Hard Sci Fi (nặng hơn ông trên)
Tóm lại Hard với Soft Sci Fi không phải dòng riêng rẽ gì. Chúng chỉ thể hiện độ “đậm đặc” và độ thật của các thứ khoa học nền trong tác phẩm thôi. Đây là hai cực của một cái phổ rất rộng, và tùy vào hàm lượng khoa học và mức độ lôgic/chân thực của mình hoặc thậm chí cách nhìn nhận và phông nền kiến thức của độc giả mà các tác phẩm Sci Fi có thể nằm ở bất cứ đâu trên cái phổ đấy.
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓