Anh em hẳn ai cũng đã để ý thấy dạo này mấy bro Tây mỡ mọc ra cái mốt đem phụ nữ đặt lên bàn thờ, và cứ 10 tác phẩm ra đời thì phải có đến 7, 8 tác phẩm là có sự xuất hiện của một Strong Independent Female (gọi tắt là SIF).
Việc để cho phụ nữ đóng vai trò chủ đạo và có những nét ưu việt không có gì là mới, và cũng đã có rất nhiều câu chuyện thú vị được xây dựng quanh các nhân vật kiểu ấy. Bộ tuyển tập I, Robot huyền thoại của Asimov có đại đa số câu chuyện được kể lại qua điểm nhìn của Susan Calvin, một chuyên gia tâm lý rôbốt học đầu ngành thông minh kiệt xuất. Cả ba cuốn trong bộ Wayfarers của Becky Chambers cũng đều sử dụng điểm nhìn của nhân vật nữ làm chủ đạo, ở đủ ngành nghề đa dạng như thư ký, thợ cơ khí, AI, lái buôn, lái tàu, nghiên cứu viên,... và mỗi người đều có một câu chuyện riêng đầy hấp dẫn. Arkwright của Allen Steele thì kể về nỗ lực phóng tàu đến một hành tinh mới của 3 thế hệ gia đình Arkwright, với 2/3 trong số đó là những người phụ nữ. World War Z của Max Brooks thì cũng có rất nhiều mẩu chuyện về những người phụ nữ mạnh mẽ, sống qua được cả một đại nạn zombie từng đánh quỵ thế giới. Children of Time của Adrian Tchaikovsky thì có nguyên một xã hội nhện mẫu hệ, với các con nhện cái nắm quyền điều hành xã hội...
Tuy nhiên, không như những nhân vật và các tác phẩm đó, SIF thời nay toàn được xây dựng như một thánh nữ toàn năng, thượng đẳng hơn hẳn mọi nhân vật khác, đặc biệt là sẽ ưu việt một trời một vực với các nhân vật nam giới trong câu chuyện. Đây là một nước cờ rất dại, bởi vì khi đấy các SIF đã trở thành những Übermensch, nhưng lại không có bất kỳ yếu tố nào giúp cân bằng hóa nhân vật của mình. Hay nói cách khác, các tác giả mải xây tượng đài chị Hai ảo lòi quá mà quên đi giải bài toán Übermensch (https://www.facebook.com/groups/SciFiReadersVN/posts/2343542385733015/). Điều này khiến cho câu chuyện trở nên nhạt thếch, chưa kể còn gây thêm phản ứng ngược, làm cho người thưởng thức mất cảm tình với thông điệp đề cao phụ nữ của tác giả.
Nếu đem các nhân vật nữ trong những tác phẩm ví dụ ở trên ra so sánh với các SIF, mọi người sẽ thấy họ "chìm" và "yếu" hơn hẳn, nhưng chính nhờ thế mà lại ấn tượng gấp bội. Susan Calvin trong I, Robot không phải là người tài duy nhất của vũ trụ ấy, mà ta còn có cả cặp đôi Powell và Donovan cũng lanh trí chẳng kém gì, giúp cho Calvin dù vẫn nổi trội nhưng không đến mức quá siêu quần. Chưa kể Calvin cũng đã mấy lần phải chào thua trước đám rôbốt, để lộ ra bà không phải là một con người toàn diện. Tương tự, Kizzy, Sissix, Rosemary, Lovelace, Pepper, Tessa trong các tác phẩm của bộ Wayfarers cũng đều được vây quanh bởi một dàn các nhân vật tài giỏi không kém gì họ, chỉ giỏi theo những cách khác nhau, và tất cả đều có những yếu điểm rất người, từ đó làm nảy sinh những xung đột không đến nỗi quá to tát, nhưng đòi hỏi phải có một nghị lực phi thường thì mới vượt qua nổi. Ngay cả trong một truyện thể hiện rõ ràng sự "thượng đẳng" của phụ nữ như Children of Time, Tchaikovsky vẫn khắc họa nó như một điều bất thường, một sự sai lệch mà về sau phải được khắc phục.
Chính thế mà ngay cả trong một tác phẩm muốn đề cao phụ nữ, tạc họ thành tượng đài thánh thiện chói lòa vẫn không phải con đường nên sử dụng. Chẳng một ai muốn xem một cuộc đua bắt đầu ở vạch đích hết. Hãy để cho nhân vật được yếu đuối, được sai lầm, để họ có đất mà về sau trở nên mạnh mẽ hơn nhờ nỗ lực của chính mình, kể cả nếu sự mạnh mẽ ấy xét khách quan thì cũng chẳng có gì đáng nói trong bối cảnh thế giới của tác phẩm. Túm lại, khi viết về phụ nữ, cần phải nhớ lời Obi-chan đã dạy: "Only a SIF deals in absolutes."
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓