Self-Help mà cứ chơi kiểu SFF thế này có phải thiên hạ đã mê tít thò lò rồi không <(“).
Nghiêm túc mà nói, đây là một ví dụ hay cho một mảng rất thú vị mà SFF hay tận dụng: Parody, hay gọi dân dã ra là “chế”.
Hiểu nôm na, Parody là hàng “nhại” của một tác phẩm có sẵn, nhưng không hề “nhái” nó. Mặc dù “nhái” và “nhại” đều là hàng ăn theo, chúng nó có một điểm khác biệt căn bản. “Nhái” là đi đạo các mô típ từ một tác phẩm thành công khác, xong viết một tác phẩm nghiêm túc dựa trên đó và tung hê rằng đây là tác phẩm đứng độc lập. “Nhại” thì đem các mô típ hay thậm chí nguyên si cái tác phẩm gốc ra chế lại với mục đích pha trò, chỉ trích, châm biếm tác phẩm gốc, gần như nói huỵch toẹt ra rằng mình chỉ như “bạn đồng hành” của tác phẩm gốc thôi. Tất nhiên, không chỉ giới hạn ở tác phẩm, Parody còn có thể nhại nguyên cả một dòng bằng cách đem các mô típ của nó ra giễu cợt, hoặc lật ngang lật dọc sao đó cho chúng ta vẫn nhận ra nó đang đá xoáy thằng nào.
Như cái ảnh này thì là một dạng Parody gọi là Faux-To Guide. Faux-To Guide là Parody của các cuốn cẩm nang hướng dẫn (cụ thể trong trường hợp này là dòng Self-Help), và các cuốn Faux-To Guide trong mảng SFF sẽ mượn cái style và cách trình bày của cái dòng cẩm nang kia để vẽ lên một thế giới Sci Fi hoặc Fantasy, đồng thời đưa cách khắc phục một vấn đề bịa đặt nào đó có thể sẽ xảy ra trong cái thế giới ấy. Ví dụ nổi tiếng nhất của chúng ta sẽ là cuốn Zombie Survival Guide của Max Brooks, cẩm nang hướng dẫn sinh tồn trong trường hợp đại nạn zombie xảy ra. Hay ở một điểm là là cuốn này lại tồn tại trong thế giới của một cuốn Sci Fi Parody khác, nhưng lại là Mockumentary (Parody của các tác phẩm hồi ký/phim tài liệu), mang tên World War Z của cùng tác giả. Cổ hơn nó những mà lại kinh điển không kém là một cái danh sách chế mang tên Evil Overlord List do các thành viên cộng đồng FidoNet tổng hợp (đọc ở đây: https://tvtropes.org/pmwiki/pmwiki.php/Main/EvilOverlordList), hướng dẫn những điều tối kỵ cần tránh nếu ấp ủ mưu đồ xâm chiếm thế giới.
Ngoài đó ra thì trong group cũng từng có một số bài động đến các tác phẩm Parody thuộc dạng Faux-To Guide, nhưng không nói hẳn tên nó ra mà dùng để minh họa cho một số mô típ kể chuyện khác. Cái clip hướng dẫn những điều cần ghi nhớ khi du hành về quá khứ mà mình từng giới thiệu trong bài về Framing Device (https://www.facebook.com/groups/SciFiReadersVN/permalink/2465592253528027/) cũng là một dạng Faux-To Guide. Gần hơn thì cách đây ít lâu, Tor có đăng 1 bài blog hướng dẫn cách lập di chúc hợp pháp trong trường hợp bị các sinh vật như ma cà rồng, ma sói, zombie cắn và mình đã dùng nó để minh họa cho mô típ Deconstruction (https://www.facebook.com/groups/SciFiReadersVN/permalink/2876581742429074/). Cả Framing Device lẫn Deconstruction đều là những phương thức kể chuyện mà các tác phẩm Parody rất hay sử dụng, thế nên mọi người cũng nên đọc qua cả mấy bài đó luôn nhé.
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓