Câu chuyện của Dế Choắt và Dế Mèn trong cái bài hôm qua của mình đại diện cho một trong những mô típ kể chuyện khá tàn nhẫn, nhưng nếu biết tận dụng thì sẽ để lại ấn tượng rất sâu sắc: Sacrificial Lamb.
Sacrificial Lamb, tức "Cừu Hiến Tế", có gốc gác từ một điển tích trong Kinh Cựu Ước. Trong điển tích này, Abraham được Chúa yêu cầu phải giết con trai mình để chứng minh lòng thành. Abraham tuân lệnh, nhưng sau khi Isaac bị trói vào bàn thờ và Abraham sắp cứa cổ con, Chúa phái sứ giả đến ngăn Abraham lại. Chúa nói rằng việc Abraham sẵn sàng hy sinh con đã đủ để chứng minh ông biết kính sợ Chúa. Thế rồi khi nhìn lại vào bàn thờ, Abraham thấy có một con cừu đang nằm đấy, và ông hiến tế nó thay vì Isaac.
Nếu bỏ qua các phạm trù tôn giáo của điển tích và phân tích nó dưới góc độ một câu chuyện bình thường, ta có thể thấy con cừu tồn tại chỉ để làm một việc duy nhất: chết. Cái chết của nó vừa giúp hóa giải một nút thắt trong cốt (không để Isaac chết mà vẫn có vật hiến tế), đồng thời giúp khắc họa Abraham là người trung thành với Chúa.
Chính bởi thế, Sacrificial Lamb về sau được dùng để chỉ các nhân vật với mục đích chủ chốt là chết đi, hoặc tối thiểu cũng sẽ phải tàn tật hay bị hủy hoại theo một cách nghiêm trọng nào đó. Cái chết của Sacrificial Lamb sẽ được dùng để giúp cốt chuyện tiến triển, hoặc xây dựng và khắc họa sâu hơn bản chất của một nhân vật nào đó khác, hay thậm chí chỉ đơn thuần báo hiệu việc tác phẩm sẽ đổi tông hoặc làm khơi dậy một xúc cảm nhất định nào đó trong lòng người đọc/xem.
Dưới đây sẽ là một số ví dụ về Sacrificial Lamb trong các tác phẩm SFF để mọi người hiểu rõ hơn. Vì bản chất của cái mô típ này, nó sẽ spoil cực kỳ nặng các tác phẩm sau: The Expanse, Children of Men, A Song of Ice and Fire, Harry Potter, The Last of Us, Fullmetal Alchemist. Nếu anh em có ý định đọc/xem/chơi mấy bộ này thì hãy dừng đọc ở đây.
Trong series The Expanse của James S. A. Corey, cụ thể là cuốn Leviathan Wakes, nhân vật Julie Mao tồn tại hoàn toàn chỉ để thúc đẩy cốt truyện đi tới trước. Mao gần như chết trong toàn bộ tác phẩm, nhưng các hành động của cô đã gài cho Trái Đất và Sao Hỏa phát động chiến tranh với nhau, khiến bố mình thuê thám tử Joe Miller điều tra sự mất tích của mình và từ đó phát hiện ra một âm mưu khổng lồ ẩn đằng sau tất cả. Bản thân xác của Mao cũng giúp cho thấy sự tàn khốc của protomolecule, một thứ công nghệ ngoài hành tinh nguy hiểm, và giúp Miller về sau tìm ra cách cứu Trái Đất.
Children of Men của P. D. James thì có con cừu mang tên Joseph Ricardo. Ricardo giúp mở đầu tác phẩm bằng cách... chết. Lúc bấy giờ, con người đã mất khả năng sinh sản, và Ricardo là người trẻ nhất còn sống. Nhưng ngay khi vừa sang năm mới, lúc đáng nhẽ phải là khởi đầu của bao hy vọng, Ricardo lại thiệt mạng trong một vụ ẩu đả. Với cái chết của mình, Ricardo giúp độc giả mường tượng ra thế giới của truyện hiện đang gặp phải vấn đề gì, và nó sẽ đen tối và tuyệt vọng thế nào.
Series A Song of Ice and Fire và Harry Potter thì có 2 trường hợp cừu thú vị hơn, ấy là Ned Stark và Cedric Diggory. Cả 2 nhân vật này đều tích cực tham gia vào câu chuyện, và làm rất nhiều việc gần như có thể khiến họ không còn đủ tiêu chuẩn để làm một con cừu đơn thuần nữa. Tuy nhiên, giá trị lớn nhất của 2 nhân vật này vẫn là cái chết của họ. Ned Stark thì chết để tác giả cho thấy series này sẽ không giống như những series High Fantasy khác, và chẳng ai đủ quan trọng để sống cả. Diggory thì đánh dấu sự trở lại của Voldermort, và cho thấy series sẽ bắt đầu đen tối hẳn tính từ điểm này trở đi.
The Last of Us và Fullmetal Alchemist thì có Sarah và Nina Tucker. Cả hai nhân vật này đều là trường hợp cừu đem hiến tế để khơi dậy cảm xúc của người xem/chơi. Sarah và Nina đều không bị sao ngay từ đầu, và ta có thời gian làm quen với hai nhân vật này, biết họ là người thế nào, tính nết ra sao, và đặc biệt là gắn bó với họ. Chính thế nên khi một bị bắn chết, một bị hóa chó, ta được một phen sốc rất nặng. Bên cạnh đó, cả 2 còn giúp xây dựng nhân vật bố mình. Sarah thì tác động rất mạnh đến Joel và từ đó mà định hình thế giới quan của Joel trong toàn game, đồng thời cũng ảnh hưởng mối quan hệ của Joel với Ellie. Nina thì cho thấy bản chất thật của Shou Tucker nó tệ hại đến cỡ nào, và thanh niên này sẵn sàng làm những gì để phục vụ sự nghiệp của mình.
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓