Lúc lượn web bro Gauld hồi sáng, ngoài cái ảnh chế n̶e̶w̶s̶p̶e̶a̶k̶ PR speak kia thì mình còn bắt được cái ảnh này. Thật đáng tiếc là hồi viết cái bài về Deus ex Machina không tìm thấy nó 🐧.
Tuy nhiên, nó vẫn có thể làm minh họa cho một mô típ "họ hàng" khác của Deus ex Machina, ấy là Cop Out.
Cop Out có gốc gác hơi nhập nhằng. Một số người nghĩ rằng nó bắt nguồn từ nước Anh, nơi từ "cop" còn có nghĩa tương đương với "catch", và "cop out" về cơ bản là "catch an out", tức là túm bừa lấy một đường thoát. Một số người thì nghĩ rằng nó xuất phát từ giới xã hội đen, chỉ việc hèn nhát khai hết tội tình với cớm (tức "cop") để mong được khoan hồng (tức đường "out"), thay vì chơi quân tử và giữ bí mật cho băng đảng. Dẫu vậy, các cái gốc ấy đều có chung một điểm: chỉ đường thoát dễ dàng.
Nghĩa của từ Cop Out trong văn học cũng phát triển từ đó ra. Về cơ bản, một tác phẩm hay một yếu tố nào đó trong tác phẩm (thường là cái kết) sẽ bị gọi là Cop Out nếu tác giả hoặc là lờ đi những "nút thắt" quá hiểm hóc mà mình đã tự viết ra, hoặc chọn một đường thoát quá dễ dàng cho bản thân sau khi đã tự dồn mình vào chân tường. Cop Out còn được dùng để chỉ trích hành động "tua lại", tức là khi tác giả đưa ra một quyết định động trời trong tác phẩm, nhưng về sau thì lại... nhát, tìm cách xí xóa quyết định của mình.
ĐỊnh nghĩa nghe lằng nhằng, nhưng thực ra đơn giản lắm. Mọi người cứ nhìn vào mấy cái ví dụ trong SFF này là sẽ hiểu:
Trong bộ phim Interstellar của Christopher Nolan, có mấy tình tiết các nhân vật tự nhiên "biết" đâu là hành tinh/thời khắc cần đến. Vấn đề là bro Nolan bí quá, không biết giải thích mấy cái đấy kiểu gì, thế là Cop Out bằng cách đem tình yêu làm lá chắn. Tình yêu là vô địch. Tình yêu là bí hiểm. Tình yêu làm được đủ thứ. Đừng hỏi 🐧.
Series Lord of the Rings của J. R. R. Tolkien cũng đã bị cáo buộc là dùng Cop Out ở mấy chỗ. Một là Gandalf chết ở quyển 1, nhưng sau đó lại được hồi sinh ở quyển 2. Hai là Frodo cũng tạch nốt ở quyển 2, nhưng đến cuối thì lại "may mắn" vẫn còn sống. Đã có khá nhiều fan bảo Tolkien chơi Cop Out ở cả 2 chỗ này, ban đầu định giết hẳn nhân vật của mình nhưng về sau lại chùn tay.
Trong bản phim chuyển thể cuốn Jurassic Park do Steven Spielberg đạo diễn, con T-rex, tức gương mặt vàng trong làng Deus ex Machina, nhảy xộc đến cứu cả đoàn của Tiến sĩ Grant khỏi đám raptor cũng là một cách Cop Out để Spielberg đỡ phải nghĩ đường thoát nào hợp lý hơn.
Quán quân Cop Out của chúng ta chắc sẽ là toàn bộ cái season cuối của Game of Thrones do cặp đôi D&D làm, bản chuyển thể bộ A Song Of Ice And Fire của George R. R. Martin. 2 thanh niên Đại Đần kia muốn giữ cái sức "tạ" của các season trước, nhưng lại không dám giết nhân vật chính hoặc quá lười để dàn dựng tiến trình phát triển cho hợp lý, thế nên đã Cop Out bằng rất nhiều trò vớ vẩn, chẳng hạn để hàng loạt nhân vật phụ chết thay cho có vẻ nghiêm tọng, còn đâu buff giáp cho nhân vật chính lên ngoài sức tưởng tượng. Những cái mạch cốt xây dựng hồi trước không biết phát triển thêm thế nào thì... kệ luôn, với hy vọng khán giả sẽ quên hết.
Hài hước hơn 1 tí thì ta có L. Frank Baum và series Phù thủy xứ Oz của mình. Sau cuốn 1 thì bro Baum có làm thêm mấy cuốn sequel nữa, nhưng được một thời gian thì thấy phát ớn cái thế giới này rồi, khổ cái là chẳng biết phải kết ra sao. Nếu không giết sạch các nhân vật đi thì NXB với fan sẽ cứ nằng nặc đòi viết tiếp, nhưng thanh niên lại lỡ dại bảo là không ai chết được trong cái thế giới này rồi. May mắn thay, bro Baum nghĩ ra chiêu bảo là Oz đã cắt đứt mọi liên lạc với thế giới bên ngoài sau một cuộc xâm lăng, và vì thế mà tác giả không còn tư liệu gì để viết nữa.
Bản thân cái này đã là một Cop Out rồi, nhưng rồi còn một cái Cop Out lớn hơn nữa. Sau khi rời được xứ Oz rồi, Baum sung sướng viết các tác phẩm khác. Khốn khổ cho ông anh là sách mới bán ế mốc mồm, thế là Baum bắt đầu tính chuyện mò về Oz trước khi cạn tiền. Ông anh lại chơi thêm 1 quả Cop Out nữa, bảo rằng ờ thì bên Oz vẫn bế quan tỏa cảng, nhưng Dorothy "tình cờ" tìm thấy một cái đài phát thanh, và thế là có thể cập nhật tin tức về Oz cho Baum 🐧.
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓