Trong bài về sự tiến hóa của con người ngoài vũ trụ mà mình share ngày hôm qua, có một điểm rất thú vị được nhắc đến mà mình không có thời gian bàn sâu thêm: Vũ trụ là cơ hội rất lớn cho con người, nhưng mà là cơ hội cho ai?
Như anh em đã biết, lên vũ trụ đắt đỏ vô cùng. Không phải quốc gia nào cũng có đủ tài nguyên để triển khai một chương trình không gian, hay chỉ đơn giản là đào tạo được các phi hành gia để tham gia chương trình không gian của nước khác. Chính thế nên vũ trụ dù mang tiếng là "mở", nó chỉ mở với một vài siêu cường quốc. Kể cả nếu sau này, khi các công nghệ du hành vũ trụ trở nên rẻ hơn (mặc dù sẽ phải rất, rất lâu), thì những miếng bánh béo bở cũng đã bị chiếm hết rồi, những người lên sau chỉ còn nước húp canh cặn.
Và thật tình cờ thì dòng Sci Fi đã có một tác phẩm tích hợp mô típ này một cách rất hấp dẫn: bộ manga Planetes.
Trong series này, Trái Đất lúc bấy giờ gần như đã cạn kiệt hết tài nguyên rồi, và con người buộc phải ra ngoài vũ trụ khai thác nhiên liệu. Vấn đề là không phải quốc gia nào cũng có đủ tiềm lực công nghiệp làm điều đó. Chính thế nên có rất nhiều quốc gia trên Trái Đất trở thành những "bãi lầy", chìm trong chiến tranh và bạo loạn liên miên, không có đường thoát. Từ đó, một tổ chức tên là Space Defense Front (SDF) ra đời. SDF sử dụng những phương pháp khủng bố rất cực đoan nhằm ép các quốc gia giàu có phải sẻ tí cơm thừa cho những nước nghèo.
Thực chất SDF chỉ là một mạch truyện phụ của tác phẩm này, còn ý tưởng chính của nó là xoay quanh một mặt trái khác của du hành vũ trụ: rác. Mình đã có khá nhiều bài nói về hiểm họa của cái vấn nạn đấy, với bài tổng quan nhất là đây, anh em có thể tham khảo thêm nếu muốn tìm hiểu: https://www.facebook.com/groups/SciFiReadersVN/permalink/1970033183083939/
Cái mình muốn bàn trong bài này là Planetes là một tác phẩm được xây dựng thông qua việc khám phá những mặt trái ít ai biết/ngờ đến của du hành vũ trụ, một trong những nỗ lực đáng ủng hộ nhất của nhân loại. Việc tập trung vào mặt trái ấy vô tình lại bám rất sát với một triết lý kể chuyện trong SFF: Định luật Phép thuật Thứ Hai của Brandon Sanderson.
Trong một bài hồi trước (https://www.facebook.com/groups/SciFiReadersVN/permalink/2892898114130770/), mình đã giới thiệu qua về Sanderson cũng như bộ ba định luật bro này hay dùng để xây dựng thế giới/hệ thống phép thuật. Nay xin được giới thiệu chi tiết hơn tí về Định luật Phép thuật Thứ Hai.
Với Định luật Hai của mình, Sanderson bảo rằng cái hay nhất của một hệ thống phép thuật không phải là nó kỳ diệu đến đâu, mà những hạn chế của nó là gì, và người ta phải loay hoay ra sao với những hạn chế ấy.
Anh em lập tức có thể thấy cái Planetes khớp vào với triết lý trên như thế nào rồi đó. "Phép thuật" của series ở đây chính là công nghệ du hành vũ trụ. Hạn chế của cái "phép" này là 1) nó đẻ ra rất lắm rác, gây nguy hiểm cho tính mạng và tài sản con người; 2) nó khiến phân cách giàu nghèo của thế giới trở nên lớn hẳn ra, và gây ra những bất ổn về an sinh xã hội. Thay vì ca ngợi sự vĩ đại của "phép" du hành không gian, Planetes tập trung chủ yếu vào những hạn chế tiềm tàng của nó, phân tích cách phản ứng của con người trước chúng, và nó sẽ tác động ra sao đến những nhân vật trong truyện.
Định luật Hai của Sanderson đặc biệt thích hợp trong việc giúp hóa giải một trong những vấn đề rất hóc búa của SFF, ấy chính là The Übermensch Conundrum, tức Bài toán Siêu nhân. Làm thế nào để một nhân vật siêu quần trở nên thú vị, khi quyền lực của nhân vật ấy mạnh mẽ vô song đây? Đơn giản thôi: đừng tập trung vào những gì làm họ siêu việt, mà hãy nhìn vào những hạn chế và yếu điểm đi kèm. Chính thế mà ta mới có gót chân của Achilles, đốm vai của Siegfried, Kryptonite của Superman... Đây là những hạn chế của họ để các nhà kể chuyện xoáy sâu vào, giúp hành trình của nhân vật trở nên hấp dẫn hơn, vì ta sẽ tò mò muốn biết người hùng khắc phục điểm yếu đấu bằng cách nào hoặc kẻ ác lợi dụng nó theo kiểu gì. Mình đã từng viết một bài rất chi tiết về cái The Übermensch Conundrum này rồi, mọi người có thể tham khảo thêm ở đây nhé: https://www.facebook.com/groups/SciFiReadersVN/permalink/2343542385733015/
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓