Nối tiếp chuỗi bài chọc Chó mấy bữa qua, hôm nay chúng ta sẽ bàn về một mô típ kể chuyện thú vị khác mà The Last of Us 2 đã làm rất phế, ấy là Character Establishing Incident.
Như anh em đã biết, nhân vật là một phần cực kỳ quan trọng trong tác phẩm. Nguyên do là bởi không có câu chuyện nào diễn ra trong hư vô cả, mà chúng diễn ra với một “ai đó.” Tương tự, không có câu chuyện nào tự nhiên tiến triển lên trước cả, mà chúng tiến triển vì có “ai đó” phản ứng lại trước các sự kiện diễn ra. Thậm chí, trong một câu chuyện, không có bất cứ thứ gì là tốt hay là xấu cả, mà chúng chỉ tốt hoặc xấu với một “ai đó.” Các “ai đó” này sẽ là tiền đề cho cả câu chuyện, là các ô cửa sổ để chúng ta từ đó quan sát câu chuyện xảy ra. Họ sẽ định hình các định kiến, các kỳ vọng mà chúng ta có về câu chuyện, đồng thời cung cấp một dạng “thang đo” để ta từ đấy nhìn nhận mọi sự kiện diễn ra trong thế giới của tác phẩm.
Chính bởi thế nên trong hầu như mọi tác phẩm, điều đầu tiên mà tác giả sẽ làm là cố gắng giúp người đọc/xem có một ấn tượng hòm hòm về nhân vật của mình (ít nhất cũng phải là các nhân vật chính), chẳng hạn như nhân vật có những năng lực gì, tính tình ra sao, muốn cái gì, tốt xấu hay trung lập thế nào, thế giới quan ra sao…
Nói cách khác, tác giả sẽ tìm cách trả lời thật sớm câu hỏi: Nhân vật này là ai?
Và cách hiệu quả nhất để làm điều này sẽ là qua Character Establishing Incident.
Character Establishing Incident, hay còn gọi là Character Establishing Moment, là một sự kiện hay khoảnh khắc gì đó giúp “định hình” nhân vật trong tâm trí của người thưởng thức tác phẩm. Nó không nhất thiết phải là thứ gì quá to tát, quá động trời đâu, mà có thể chỉ đơn giản thôi cũng được, miễn sao cung cấp cho nhân vật cơ hội bộc lộ bản chất của mình. Nó thậm chí còn không cần phải bộc lộ tất cả mọi thứ về nhân vật, mà chỉ cần một mặt nào đó thôi là đủ.
Một trong những ví dụ về Character Establishing Incident của SFF mà chắc sẽ rất quen thuộc với anh em chính là khi ta được giới thiệu đến với Tyrion Lannister trong series chuyển thể Game of Thrones của A Song of Ice and Fire. Ta lần đầu nhìn thấy Tyrion trong lúc thanh niên đang… bem gái. Tận mấy cô cùng một lúc. Cái sự kiện này lập tức giúp ta nắm được ấn tượng rằng thanh niên này là một người sinh sống khá trác táng và trụy lạc. Cũng liền trong tập đó, Tyrion lại có thêm một Character Establishing Incident khác khi vả mặt Joffrey bôm bốp, bất chấp thằng cu này là hoàng tử kế vị ngôi vua. Sự kiện này lại giúp Tyrion lộ ra thêm một điểm nữa ở bản thân, đó là đủ ngang tàng để không sợ bố con thằng nào cả, đồng thời cũng rất biết địa vị của mình so với người khác là như thế nào, và mình có thể đi xa được đến đâu với nó.
Trong Sci Fi thì ta có Sáu đợt thức tỉnh, với Character Establishing Incident nằm ở ngay đầu truyện. Lúc 6 nhân vật chính trong truyện tỉnh dậy và nhận thấy mình đang trôi giữa một đống xác chết, ấy chính là cơ thể cũ của bản thân, lập tức họ phản ứng theo những cách lộ rõ bản chất luôn, đặc biệt là Wolfgang, Katrina, Hiro, và Paul. Wolfgang thì bặm trợn ra vẻ hổ báo, đòi mọi người ở nguyên vị trí và thu thập bằng chứng; Katrina thì lập tức tìm cách kiểm soát lại con tàu, đồng thời ra lệnh cho thuyền viên đi làm các việc khác nhau; Hiro thì cứ ăn nói kiểu cợt nhả nhây nhây, pha trò nhằm xoa dịu mọi người; Paul thì cứ làm những việc rất khó hiểu, cho thấy mình có phần khác với tất cả các thuyền viên khác.
Anh em cũng cần chú ý là Character Establishing Incident không nhất thiết phải giúp định hình bản chất “thật” của nhân vật. Anh em hãy cứ hình dung Character Establishing Incident nó như một bức ảnh ấy. Hãy cứ thử tự nhìn vào bản thân mà xem. Chúng ta có ảnh chụp CMND, ảnh dìm hàng do mấy đứa bạn “tốt” tag vào, ảnh lung linh chụp làm ava trên Phê tê bốc, ảnh “đa cấp” để đi xin việc hoặc gửi cho đối tác,… Nếu chọn random một bức hình xong phán xanh rờn rằng bản chất chúng ta y như những gì bức ảnh ấy thể hiện thì quá phiến diện, và có khi còn sai lệch hoàn toàn, vì rất có khả năng ta chỉ làm màu hoặc diễn như thế thôi, còn con người thật chúng ta như thế nào thì lại khác.
Đặc biệt là Character Establishing Incident sẽ khác với Character Development. Cũng với ví dụ ảnh bên trên, ta sẽ có từng bức ảnh đơn lẻ là những Character Establishing Incident khác nhau. Nó chỉ trưng ra cho chúng ta thấy một lát cắt về nhân vật tại một thời điểm nhất định thôi, chứ không cho ta biết được làm thế nào mà người trong ảnh lại rơi vào tình cảnh đó. Nếu xâu chuỗi một loạt bức ảnh chụp vào lại với nhau theo đúng trình tự thời gian, ta sẽ bắt đầu có thể thấy được sự phát triển của người trong hình, đi từ mốc này qua mốc khác. Và sự xâu chuỗi ấy sẽ chính là Character Development. Nếu muốn phân biệt một cách đơn giản hơn nữa, anh em có thể hình dung Character Establishing Incident như hai điểm A và B, còn Character Development là cái đường thẳng cho ta thấy hành trình đi từ A đến B của nhân vật.
Quay lại với ví dụ Game of Thrones, ta có nhân vật Jaime Lannister và pha Character Establishing Incident giúp mở ra toàn bộ xung đột cho series, ấy là phát đẩy thằng bé Bran Stark ngã xuống khỏi tòa tháp. Khoảnh khắc này tạo cho ta ấn tượng là Jaime là một kẻ đồi trụy về mọi mặt, thịt cả chị gái mình, và sẵn sàng làm hại một đứa trẻ con để bảo vệ bí mật của bản thân. Tuy nhiên về sau, thanh niên này lại có một Character Establishing Incident khác, ấy là lúc đi tắm cùng với Brienne of Tarth. Lúc này, Jaime đã để lộ ra rằng mình thực chất giết vua để cứu lấy người dân tại King’s Landing. Hình tượng Jaime lúc này đã thay đổi, và thanh niên được tái định hình là một người có tinh thần trượng nghĩa cao, sẵn sàng hy sinh danh dự của bản thân nếu cần thiết. Như anh em có thể thấy, Character Establishing Incident thứ nhất là lát cắt A về Jaime, còn Character Establishing Incident thứ hai là lát cắt B. Cách chúng ta được dẫn đi từ hình tượng fuckboy cho đến một hiệp sĩ chân chính chính là Character Development của Jaime.
Một điều cần phải lưu ý là Character Establishing Incident đầu tiên của nhân vật sẽ có một tác động mạnh kinh khủng đến cách ta nhìn nhận nhân vật về sau này, đặc biệt nếu nó có độ ấn tượng hoặc sốc giật quá cao. Một khi ấn tượng về nhân vật đã hằn in quá sâu vào trong não người đọc/xem, tạo dựng Character Development sẽ rất khó, bởi vì ta sẽ cần những sự kiện với cường độ mạnh tương ứng thì mới “thanh tẩy” nổi hình ảnh đã mang sẵn trong đầu.
Và giờ ta sẽ bàn đến cái bãi phân mà thằng Chó Hư đã rặn ra.
Trong game The Last of Us đầu tiên, Joel có một cái Character Establishing Incident cực kỳ mạnh mẽ, đó là việc bị mất đi cô con gái Sarah của mình. Bởi vì ta đã biết quá khứ của Joel như thế nào, và điều đó tác động mạnh mẽ đến nhân vật ra sao, tất cả các hành động của Joel trong game sau này đều được ta nhìn nhận qua lăng kính của cái hình tượng đã được xây dựng từ cái Character Establishing Incident đầu tiên ấy: một ông bố đã mất con. Chính thế mà mối quan hệ giữa Ellie và Joel sau này được rất nhiều người thấy thích, bởi lẽ ta có thể hòm hòm hiểu được suy nghĩ và tình cảm của Joel là như thế nào rồi. Ngay cả các hành động nói trắng ra là khốn nạn của Joel, hay những sự kiện bất hảo trong quá khứ của Joel mà game có bóng gió đả động đến cũng trở nên dễ đồng cảm hơn, tất cả là nhờ cái Character Establishing Incident ở đoạn đầu. Ta biết Joel đã mất đi người mình thương yêu nhất trần đời, thế nên việc đồng chí này có sa đọa hay làm những việc bỉ ổi cũng không phải là quá khó hiểu.
Thế rồi The Last of Us 2 xuất hiện, và nhổ toẹt vào tất cả mọi thứ.
Một trong những yếu tố khiến The Last of Us 2 bị ghét thậm tệ đến thế là nhân vật Abby. Vì một lý do gì đó, Character Establishing Incident đầu tiên nhân vật này nhận được lại mang tính khó ngửi vô cùng: giết chết Joel, nhân vật được gần như cả cộng đồng fan yêu mến, chẳng vì một cái lý do gì cả, sau khi đã được Joel cứu mạng. Sự tàn khốc và tởm lợm của sự kiện này là một cú vả quá mạnh vào mặt fan, thế nên hình tượng Abby hình thành trong đầu người chơi là một con điên vô ơn bạc nghĩa, và không một ai còn ưa nổi cái nhân vật đấy nữa.
Về sau trong game, Abby nhận được một loạt Character Establishing Incident với mục đích làm người chơi thông cảm với nhân vật này hơn, nhưng chỉ vô dụng. Các Character Establishing Incident đấy quá yếu ớt, không thể lấn át nổi hình tượng về Abby do cái Character Establishing Incident đầu gây ra. Bên cạnh đó, vì cái Character Establishing Incident thứ nhất đã in hằn quá sâu trong tâm trí người chơi, thế nên mọi hành động giúp “người” hóa Abby đều bị nhìn qua lăng kính ấy, khiến cho ngay cả những việc đáng lẽ đã có thể giúp Abby trở nên dễ chấp nhận hơn bị biến thành ngứa mắt, bởi vì nhìn cảnh cái con đã giết Joel cứ nhơn nhơn như thế thì ai mà không lộn tiết cho được?
Vụ này làm mình nhớ đến cái bài phỏng vấn Ken Liu, dịch giả bản tiếng Anh cuốn Tam Thể của Liu Cixin. Khi đọc bản gốc, Ken Liu cảm thấy truyện rất loạn, và đến tầm giữa truyện thì thấy có đoạn về Cách mạng Văn hóa. Nhận thấy đây nên được đưa lên làm đoạn mở đầu của truyện, Ken Liu đã xin phép Liu Cixin được đảo đoạn đó lên làm chương một, và đã được đồng thuận (vì vốn đó cũng là chương một gốc của Tam Thể, nhưng phải đảo vào giữa để né kiểm duyệt). Chỉ một động tác đơn giản như vậy thôi đã làm cho tác phẩm trở nên dễ nuốt hơn hẳn, và giúp ta hiểu được rất nhiều điều về Ye Wenjie, bởi lẽ cái chương về Cách mạng Văn hóa kia chính là một Character Establishing Incident cho nhân vật này, cho thấy cảnh gia đình cô phải chịu khổ thế nào, và giúp ta hiểu rõ hơn tại sao nhân vật lại có những hành động như thế khi đến công tác ở Red Coast Base.
Neil Druckmann đáng lẽ cũng phải học tập bro Liu, để tất cả những cái Character Establishing Incident tốt đẹp về Abby lên đầu tiên, để ta hiểu về nhân vật trước đã, xong rồi hẵng cho cái pha sốc giật kia xuất hiện. Điều ấy sẽ không giúp lấp đầy mấy cái lỗ hổng lôgic to như con voi của vụ giết Joel, nhưng ít nhất nó cũng sẽ giúp Abby đỡ bị căm thù đến thế.
Nhưng chúng ta còn có thể kỳ vọng được gì ở một câu chuyện xây dựng dựa trên Idiot Plot nào 🐧?
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓