Bữa nay mới thấy bên Bookworm rao bán 2 cuốn này, xếp cặp như thể chúng nó là một combo bổ trợ cho nhau. Trông vào đây mà thấy buồn cười, bởi vì cái quyển bên phải kỳ thực lại phá nát một cái yếu tố rất hấp dẫn trong thế giới nền của quyển bên trái, chính ra đã có thể cực hợp với thời đại của ta. Yếu tố đó là cái Butlerian Jihad.
 |
| The Bookworm Hanoi |
Trong trường hợp có anh em nào chưa biết, Butlerian Jihad là một cột mốc rất quan trọng trong lịch sử của Dune. Trước thời các sự kiện của series chính diễn ra, loài người đã chế được những cái máy tính siêu thông minh, gọi là “thinking machines.” Đám máy tính đấy tiếp quản rất nhiều công việc, dần khiến con người trở nên lệ thuộc quá mức vào nó. Đứng trước tình hình này, con người đã quyết định loại bỏ hết máy tính ra khỏi xã hội của mình, thậm chí còn đề ra cả một cái luật cấm thiên hạ chế tạo máy móc quá giống con người.
Có một điểm anh em cần phải lưu ý, ấy là trong các tác phẩm Dune gốc mà Frank Herbert viết lúc còn sống, Butlerian Jihad được miêu tả rất lấp lửng. Ta không thực sự biết những gì đã xảy ra trong cái giai đoạn Butlerian Jihad đấy, hay thậm chí cái đám siêu máy tính kia mang hình thù thế nào. Tác giả chỉ nói đại loại là đám đấy có sức ảnh hưởng rất mạnh mẽ đến thế giới loài người, và từ đấy đẻ ra những hệ thần lụy xã hội nhức nhối. Theo hình dung của Frank Herbert, cái “cuộc chiến” đấy thực chất gần với một phong trào xã hội hơn, trong đó con người tự nguyện từ bỏ máy tính và vận động nhau ngưng dựa dẫm vào chúng nó nữa. Nếu có xung đột “nóng” thực sự, đó khả năng cao cũng chỉ là các phe phái con người choảng nhau vì có bên muốn tiếp tục dùng đám siêu máy tính vì chúng nó quá tiện lợi, bên còn lại thì muốn vứt bọn đó đi vì chúng nó là một tác nhân khiến xã hội phát triển lệch lạc.
Và nếu để ý theo dõi các tin tức gần đây, đặc biệt là trong mảng nghệ thuật, anh em hẳn sẽ thấy chúng ta gần như đang ở trong một cái Butlerian Jihad đúng như hình dung của Frank Herbert. Hiện tại, thế giới đang rơi vào một cơn sốt AI, với những thuật toán máy học (hay còn được gọi là AI tạo sinh) đe dọa sẽ khiến hàng triệu người phải mất việc. Điều này dẫn đến sự ra đời của một làn sóng phản đối AI rất mạnh mẽ, với một số thì yêu cầu phải có chính sách và luật lệ cai quản để đám AI được phát triển một cách có đạo đức và công bằng hơn, trong khi một số thì đòi phải cấm hẳn AI.
Ví dụ tiêu biểu nhất có lẽ sẽ là cuộc đình công của công đoàn biên kịch Hollywood hiện thời. Nếu nhìn vào danh sách các yêu cầu bên này đưa ra (https://www.wgacontract2023.org/), anh em sẽ thấy họ có nguyên một khoản dành cho AI. Cụ thể, họ muốn cấm để cho AI “viết hoặc biên tập lại các tài liệu mang tính văn học (tức kịch bản)” cũng như “sử dụng [nội dung do AI viết] làm tài liệu nguồn.” Nói cách khác, thứ họ muốn là cấm tiệt các bên sản xuất phim ảnh sử dụng công nghệ này, chứ không chỉ đơn thuần tìm ra một giải pháp hợp lý để tích hợp các công nghệ AI vào quy trình làm việc theo một cách chấp nhận được.
Nhưng hỡi ôi, Frank Herbert mất trước khi hoàn thành series Dune, và sau khi ông cụ qua đời, ông con nhà đồng chí này là Brian Herbert đã tìm mọi cách vắt sữa di sản của bố mình. Trong số các trò mèo thanh niên làm với Dune, có việc xét lại Butlerian Jihad.
Cụ thể, đồng chí đã phối hợp với một tác giả khác để viết ra nguyên một series prequel, xoay quanh cái giai đoạn con người loại bỏ máy tính thông minh khỏi xã hội của mình. Thay vì để đây là một phong trào xã hội, Brian Herbert đã biến nó thành một cuộc chiến thật sự, với đám thinking machines đúng hệt kiểu Terminator nô dịch con người theo một kiểu tàn ác khôn tả, và con người về sau phải kháng chiến cật lực để giành lại tự do. Cái thay đổi này xôi thịt một cách khủng khiếp, làm mất hẳn sự tinh tế trong cái lore của Dune. Nhờ cái vụ “lật sử” đấy, ta nay khó lòng có thể đơn thuần chỉ vào Butlerian Jihad và ngợi ca cái cách Dune lường được một diễn tiến tương lai xa gần trăm năm theo một cách chuẩn xác đến giật mình, mà phải mở ngoặc giải thích thêm rằng cái vụ rôbốt đô hộ loài người đấy thực chất chỉ là do ông con bịa ra thôi, chứ Frank Herbert không chơi trò 3 xu như vậy.
Đến khổ Herbert, tự nhiên đẻ ra ông con báo vl. Xong rồi bây giờ, cái thứ tàn phá di sản của ông cụ do anh cu nôn ra lại còn được đặt ngang hàng với tác phẩm gốc nữa chứ.
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓