Bữa nay trong lúc đang đọc một bộ hiền-tài-hạng-nhẹ, tự nhiên thấy nó đưa ra một ý tưởng áp dụng một thứ bùa phép chuyên phục vụ ngành công nghiệp không khói vào mảng xuất bản. Nghe cũng ra tiền phết chứ có phải đùa đâu .
Nhìn vào đây mà lại nghĩ, có lẽ cái trò này sẽ thích hợp nhất với những thằng dựa dẫm nhiều vào các pha bẻ lái trong cốt để tạo sức hút. Với những thằng như thế này, giá trị đọc lại của chúng nó nhìn chung khá thấp, bởi vì ta đã biết hết thứ làm nên điểm hấp dẫn lớn nhất của chúng nó rồi. Tỉ như cái mẩu truyện ngắn The Last Question của Isaac Asimov nhé. Thằng này chỉ cần đọc một hoặc cùng lắm hai lần là đã gần như chẳng còn lý do gì để đọc lại nó nữa, trừ phi muốn ôn lại kỷ niệm hoặc đang trong tâm trạng hoài cổ gì đấy. Nguyên nhân là tất cả mọi thứ hút nhất của nó đều nằm ở cái câu chốt, và một khi đã biết nó chốt lại như thế nào là coi như mọi dẫn dắt ban đầu đều sụt giá trị rất mạnh.
Một thằng nữa cũng có thể sẽ được lợi từ cái này là The Bear That Fell From The Stars của Keith Blackmore, mặc dù cái kiểu nguyên nhân sẽ hơi khác The Last Question một tí. Thằng này thì hầu như tất cả mọi người đều biết trước cái twist của nó đại khái sẽ là gì trước khi đọc rồi, bởi vì không có cách nào để giới thiệu về quyển này mà không làm lộ cái điểm đấy. Cơ mà cũng chính vì thế, một cái dịch vụ tẩy não kiểu này sẽ rất có lợi, vì nó sẽ cho phần đông độc giả của The Bear That Fell From The Stars có cơ hội trải nghiệm truyện mù, một điều họ thậm chí còn không được làm khi lần đầu sờ tay vào truyện.
Nhưng cũng có những thằng hơi khó để khẳng định liệu có nên sử dụng dịch vụ này hay không. Ví dụ điển hình nhất có lẽ sẽ là The Ones Who Walk Away from Omelas của Ursula K. Le Guin. Thằng này dựa cực nhiều vào một cái twist rất sốc óc, thế nên một khi đã biết thì sức tác động của nó cũng giảm đi cực nhiều, và tẩy sạch não đi mà đọc lại từ đầu thì sẽ rất bõ đồng tiền. Đấy là còn chưa kể nó cũng giống The Bear That Fell From The Stars ở điểm hiếm có ai lại có cơ hội được trải nghiệm thằng này theo một cách mù thực sự nữa.
Cơ mà vấn đề là không như 2 thằng đã kể ở trên, The Ones Who Walk Away from Omelas lại có rất nhiều triết lý tiềm ẩn, và khả năng cao là cứ mỗi lần đọc lại, anh em lại nghiệm ra một điều đáng suy ngẫm về nó. Bét nhất, cái truyện này còn có một cái tầng meta mà không phải ai cũng nhận ra ngay từ đầu, và chỉ khi đọc lại thêm một (vài) lần nữa mới thực sự nghiệm ra được. Tẩy hết mọi thứ đi rồi làm lại từ đầu thì cũng giống như đạp đổ một quá trình tiến bộ bản thân đã dày công gầy dựng từ trước đến giờ, chứ không chỉ đơn giản như việc tẩy đi để trải nghiệm đúng một cái plot twist nữa. Làm thế thì cũng như xóa đi 1 cái save file đã đầu tư mấy chục/trăm tiếng vào cày, xong phải chơi lại từ đầu vậy.
Còn một trường hợp hơi đặc biệt nữa là các truyện của Peter Watts. Thanh niên này mắc cái tật là rất thích chém truyện theo một kiểu rất mập mờ, bay bướm và khó hiểu. Tỉ như cái thằng Blindsight mà đọc một lần thì ong hết cả não luôn, và dễ chừng còn thấy điên tiết với nó nữa chứ chẳng đùa. Phải đọc đi đọc lại mấy lượt, dần bóc tách các triết lý và khái niệm nó đưa ra bàn luận, thì mới bắt đầu cảm thấy ưng ý và chuyển qua có thiện cảm với nó. Như thế thì reset lại từ đầu để đọc thì cũng giống với vụ The Ones Who Walk Away from Omelas, đó là tự đạp đi một thành quả đã được đầu tư tạo dựng chứ không phải chuyện đơn giản.
Nhưng Watts cũng lại có một cái tật là rất hay tái chế các ý tưởng của mình. Đọc truyện của Watts, anh em sẽ rất dễ nhận thấy có những thứ ông anh cứ bê đi hết truyện này đến truyện khác, chỉ tút lại có một tí và thay đổi bối cảnh rồi thôi. Chính bởi vậy, nếu mỗi lần đọc một truyện mới của Watts mà có thể tẩy sạch ký ức về các truyện khác của ông anh đi, trải nghiệm của ta đối với cái truyện sẽ đọc sẽ cao lên hẳn, bởi vì mọi thứ trong đấy đều trở nên hết sức mới mẻ và sáng tạo. Nhưng làm thế lại đồng nghĩa với đạp đi liền tù tì mấy hành trình tìm hiểu với các tác phẩm khác của thanh niên, thế nên khó có ai có thể nói đây là một kèo đáng đánh đổi.
Còn như anh em thì sao? Nếu được cho sử dụng dịch vụ tẩy não này, anh em sẽ áp dụng nó cho cuốn/series nào?
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓