 |
| Against Worldbuilding |
Cái bài về việc James Cameron bỏ một đống thời gian và tiền của ra để xây thế giới, xong rồi chỉ cho khoảng 5% lên phim thật làm mình nhớ đến một bài Electric Literature từng đăng cách đây mấy năm, chỉ trích sự sùng bái thế giới quá đà của SFF.
Thường thì khi nhắc đến xây dựng thế giới trong SFF, người ta thường hay nghĩ rằng mục tiêu tối thượng của nó là phải khiến độc giả cảm thấy đây là một chốn có thật.
Vậy thế nào là "thật"?
"Thật" sẽ là nếu mọi người quẳng một con người bất kỳ vào trong cái thế giới ấy, họ sẽ phải sinh sống và làm việc được. Điều ấy nghĩa là một thế giới "thật" sẽ cần tiền tệ, quần áo phù hợp với các giai cấp/hoàn cảnh xã hội, ranh giới lãnh thổ, phong tục tập quán, vật liệu xây nhà cửa, có hoạt động thương buôn ở cấp vi và vĩ mô, có cơ sở hạ tầng, có các ngành hỗ trợ, có văn hóa ẩm thực, có giờ thức giấc thường thấy,...
Vấn đề là không phải câu chuyện nào cũng cần một cái thế giới "thật" đến như vậy. Thứ chúng nó cần là: một câu chuyện.
Hoặc đúng hơn là một câu chuyện hay.
Như tác giả bài viết có nói, có 2 hướng để xây dựng thế giới: World-building (xây thật hẳn) và World-conjuring (xây kiểu phông bạt). World-building thì sẽ như bộ The Silmarillion của J. R. R. Tolkien hoặc The Expanse của James S. A. Corey, với chỉ một thứ nhỏ nhặt như cách đặt tên con cái hay cách tàu di chuyển ngoài không gian sẽ luôn đi kèm 30 trang giấy giải thích mọi nguyên lý/lịch sử đằng sau. World-conjuring thì như Alice in Wonderland của Lewis Carroll hoặc Flowers for Algernon của Daniel Keyes, chẳng buồn giải thích gì dông dài, bảo là trong thế giới này nó có cái hang thỏ/phẫu thuật não, còn đâu chúng nó hoạt động trên cơ chế gì hay từ đâu mà ra thì giấu tịt hết.
World-building và World-conjuring đều có thể hiệu quả như nhau, miễn sao tác giả chịu nhớ hộ rằng chúng nó không phải là tất cả. Một câu chuyện SFF xét cho cùng vẫn cứ là một câu chuyện, cần có cốt, có nhân vật, có tiến triển, có lôgíc. Nếu làm không ngon mấy cái kia thì dù thế giới có hay, tác phẩm cũng sẽ gặp vấn đề. Khi ấy thì nó sẽ trở nên giống như một bát phở với nước dùng ngon nhưng lại toàn thịt thối, khiến người ta rất khó nuốt.
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓