🌕🌕🌕🌕🌕🌕🌕🌖🌑🌑
7.75/10
TL;DR
Lẩu Sci Fi thập cẩm, với nguyên liệu ngon có,
dở có, và làng nhàng cũng có luôn.
GIỚI THIỆU CHUNG
Tội Ác Giả Tưởng là một tuyển tập truyện ngắn
được xuất bản tại Việt Nam hồi năm 2000. Nó không được dịch hoàn toàn từ một
tác phẩm gốc cụ thể nào cả, mà cóp nhặt những mẩu truyện Sci Fi từ đủ mọi loại
nguồn, đến từ nhiều quốc gia khác nhau. Các truyện trong tuyển tập này bao gồm:
- Tội ác giả tưởng của Max Raynold (tức Criminal in Utopia của Mack Reynolds): kể về một thanh niên túng quá hóa liều trong một tương lai không kẻ liều nào có thể lọt lưới trời.
- Lệnh giết người của Robert Sheckley (tức Skulking Permit của Robert Sheckley): kể về chiến dịch “nông thôn mới” của một hành tinh khỉ ho cò gáy.
- Mối tình ngoài thời gian của Manuel
Garcia-Vieo (tức Amor fuera del tiempo/A Love Beyond Time của Manuel
García-Viñó): kể về một mối tình ngoài thời gian (bất ngờ chưa 🐧?)
- Nếu người ta bảo rằng anh đã chết của H. Hargreaves (tức Dead to the World của H. A. Hargreaves): kể về rắc rối một anh chàng vô tình vướng phải do sự quan liêu của chính quyền.
- Rôbốt của Liubendilov (tức Роботы осознают свое предназначение/Robots Realize Their Purpose của Lyuben Dilov): kể về một “mặt trái” bất ngờ của rôbốt.
- Hoang mạc Châu Phi của Ray Bradbury (tức The Veldt của Ray Bradbury): kể về cách công nghệ chia rẽ một gia đình.
- Chất làm gỉ của Ray Bradbury (tức A Piece of Wood của Ray Bradbury): kể về phát kiến mới của một quân nhân, có tiềm năng thay đổi thế giới.
- Sấm rền của Ray Bradbury (tức A Sound of Thunder của Ray Bradbury): kể
về một chuyến đi săn khủng long thảm họa.
- Vật thí nghiệm của Henri Troyat (tức Les cobayes/Guinea Pigs của Henri Troyat): kể về hệ lụy bất ngờ đối với một cặp đôi nọ khi chấp nhận tham gia làm chuột bạch cho một bác sĩ chuyên chỉnh sửa nhân cách.
- Về những cuộc phiêu lãng vĩnh cửu và trái đất của Ray Bradbury (tức Forever and the Earth của Ray Bradbury): một lời ngợi ca đầy tôn kính đối với một trong những cây bút cự phách nhất của văn chương hiện đại Mỹ, đội lốt một câu chuyện giả tưởng.
- Tiếng gọi trong sương mù của Ray Bradbury (tức The Fog Horn của Ray Bradbury): kể về vị khách bí ẩn mà một ngọn hải đăng cô quạnh liên tục được tiếp.
- Nhà phi hành của Ray Bradbury (tức The Rocket Man của Ray Bradbury): kể về sự nhiệm màu của du hành vũ trụ, và mặt trái tiềm ẩn của nó.
- Những người buôn tri thức của O. Lasley (chưa tra được gốc tích): kể về một gia đình bất hạnh, phải đối mặt với viễn cảnh bán chất xám theo đúng nghĩa đen để sống.
MẠCH TRUYỆN/VĂN PHONG
Như đã nói ở trên đấy, Tội Ác Giả Tưởng là một
tuyển tập hàng loạt truyện ngắn khác nhau, và chúng nó đến từ những tác giả có
khi còn chẳng có cùng một nền tảng văn hóa với nhau nữa, thế nên anh em sẽ thấy
cái cuốn này đa dạng vô cùng. Ai thích truyện hành động kịch tính thì cũng sẽ
có truyện kịch tính, ai thích tình cảm lãng mạn thì cũng sẽ có lãng mạn, muốn
truyện hài hước thì cũng có hài, muốn truyện u ám trầm ngâm có luôn. Nói chung
là dù cho người có gu đọc thế nào, khả năng cao quyển này cũng sẽ có ít nhất một
truyện đủ sức mua vui cho mọi người vài trống canh.
Bên cạnh đó, cái tuyển tập này không chỉ sặc
mùi giải trí đơn thuần. Trong tầm đâu phân nửa những truyện của tuyển tập, anh
em sẽ gặp những thông điệp sâu sắc được lồng ghép rất khéo léo. Sẽ có chuyện
đưa ra những lời châm biếm chua cay về cách xã hội chúng ta vận hành cũng như
những giá trị ngỡ tưởng mặc nhiên tốt đẹp, có chuyện để lại những bình luận hết
sức sâu lắng về cuộc đời cũng như những sự thăng trầm của kiếp người, về những
tiếc nuối của lựa chọn và sự đánh đổi. Cũng có truyện như một lời cảnh báo lạnh
sống lưng về những hiểm họa hoặc mặt trái tiềm tàng của công nghệ mà ta không
ngờ đến, và những hệ lụy nó có thể gây ra cho xã hội hoặc cá nhân. Nói chung là
nhiều cái đáng để suy ngẫm lắm.
Trong số các truyện của tuyển tập, hay nhất với
mình là mấy mẩu truyện Ray Bradbury viết, và với anh em chắc cũng sẽ như rứa
thôi. Nguyên do là Ray Bradbury nằm ở một cái đẳng cấp riêng trong làng Sci Fi
rồi. Đọ truyện với Ray Bradbury thì cũng như thách đấu StarCraft với một gosu
Hàn vậy: không phải không thắng được, nhưng sẽ phải cực kỳ trầy da tróc vẩy mới
ăn nổi cha nội đấy. Mấy truyện còn lại chỉ tầm 2, 3 truyện là mình thực sự thấy
yếu thật, còn đâu chỉ “yếu” vì chúng nó bị đặt cạnh truyện của Bradbury thôi.
Đáng nể trong số những thằng còn lại thì có cái truyện Lệnh giết người, bởi vì
nó đuổi cực kỳ sát nút các truyện của Bradbury về độ hay, và thậm chí còn vượt
mặt một số truyện của ông anh nữa (mặc dù công bằng mà nói thì hầu hết các truyện
của Bradbury trong cái tuyển tập này mình đã đọc qua ở chỗ này chỗ kia rồi, thế
nên cũng có khả năng thấy Lệnh giết người trội hơn vì sự mới mẻ của nó).
Tuy nhiên, cái sự đa dạng của các câu chuyện
cũng là một điểm yếu của cái bộ tuyển tập này. Vấn đề đầu tiên là nó không có một
sự thống nhất nào cả. Các câu chuyện trong này mang một cảm giác rất random, chạy
loạn cả lên về mặt phong cách viết lẫn các đề tài. Các tuyển tập tác phẩm đa
tác giả và xoáy vào nhiều chủ đề kể cũng chẳng phải hiếm đâu, nhưng thường thì chúng
nó sẽ có một sợi chỉ chung nhất nào đấy nối liền tất cả lại, tỉ dụ truyện của
cùng một tác giả (chẳng hạn tuyển tập của Ted Chiang đều do một mình ông anh viết),
truyện có cùng một cái theme hoặc tiền đề chung (chẳng hạn tuyển tập Dangerous
Visions với các truyện cùng có chung cái kiểu phá cách), hoặc được bao bởi một
câu chuyện khung bên ngoài (chẳng hạn I, Robot là cùng lập thành một câu chuyện
xuyên suốt về người máy). Mấy cái truyện trong Tội Ác Giả Tưởng thì không như
thế. Chúng nó chỉ là một đám lố nhố, được bốc đại từ các tuyển tập khác ra, chứ
chẳng hợp thành một cái gì lớn hơn cả.
Một vấn đề nữa là các tác giả trong này không
phải ai cũng ngang cơ nhau. Có ông thì viết hay đến mức xuất sắc, có ông thì viết
chỉ ở tầm làng nhàng, hoặc, tùy cảm nhận, có khi còn ở dưới mức làng nhàng nữa.
Đang đi từ một câu chuyện cực tốt sang một câu chuyện dở sẽ khiến mọi người thấy
trải nghiệm của bản thân gập ghềnh vô cùng. Ngay cả khi mọi người chỉ đơn thuần
nhảy từ truyện siêu hay sang truyện tầm trung, cái sự chênh lệch về chất lượng
sẽ khiến mọi người không khỏi so sánh giữa hai câu chuyện với nhau, và từ đấy cảm
thấy thất vọng hơn mức cần thiết đối với cái chuyện vừa nhảy qua.
Ý TƯỞNG/THẾ GIỚI
Vì Tội Ác Giả Tưởng là một tập hợp của các câu
chuyện tách biệt, thế nên với mỗi một câu chuyện, anh em lại được giới thiệu đến
với một thế giới mới toanh và một ý tưởng riêng biệt. Có thằng thì xảy ra ở
tương lai gần, có đứa xảy ra ở tương lai xa; thằng thì xoay quanh một xã hội lý
tưởng, thằng thì ở trong một xã hội u tối; đứa thì chạy tuốt đến tận một hành
tinh khỉ ho cò gáy nào đấy, đứa thì phóng tít về cái thời tổ tiên loài người
còn chưa biết ôxi có mùi thế nào;… Nói chung là thế giới của các câu chuyện
cũng đa dạng như cái cốt của chúng nó vậy, chẳng có truyện nào thực sự trùng lặp
đâu.
Khốn nạn một chỗ là cũng như với cái phần cốt,
thế giới của các mẩu truyện này cũng không được làm một cách đồng đều. Có những
truyện thế giới được xây dựng khá tỉ mỉ, dù không đến mức thành Hard Sci Fi
(anh em cứ xác định luôn khoa học trong quyển này mềm nhũn ra nhé, chẳng có mấy
cơ sở thực tiễn đâu) nhưng cũng có thể gọi là dễ tin tưởng được. Nhưng cũng có
những truyện thế giới bị làm theo một kiểu khá lôm côm, hoặc là hơi quá mờ nhạt
với hời hợt, hoặc phí quá nhiều thời gian vào gầy dựng cho nó mà quên đi việc
phải tạo dựng câu chuyện cho tử tế. Có những truyện thậm chí còn chứa đựng những
thứ có thể coi là lỗ hổng trong xây dựng thế giới, hoặc chí ít thì chỉ cần nghĩ
kỹ một tí về nó là sẽ thấy có vấn đề ngay. Nói chung là thế giới không phải là
khoản mạnh của bộ tuyển tập này đâu.
NHÂN VẬT
Một lần nữa, mình phải nhắc lại rằng mỗi truyện
trong này đều tồn tại với nhau một cách biệt lập, thế nên lẽ đương nhiên là
chúng ta sẽ chẳng có một dàn nhân vật xuyên suốt nào rồi. Và cũng như với thế
giới với cốt, dàn nhân vật của các truyện cũng không được xây dựng một cách đồng
đều. Có những truyện nhân vật xây rất ổn, đánh cực kỳ mạnh vào tâm lý và dàn dựng
lịch sử sao cho họ trở thành những nhân vật đa chiều và lôi cuốn ngoài sức tưởng
tượng. Có những truyện thì nhân vật gần như không được đầu tư gì mấy, chỉ chui
vào để thúc đẩy câu chuyện phi tới trước thôi chứ chẳng có gì đáng chú ý cả. Có
truyện thì nhân vật khá là cliché, đọc qua một tí là biết cái mô típ nó thế nào
rồi, và tác giả cũng chẳng thêm gia vị hay làm gì hấp dẫn với cái khung sẵn có
hết.
Cơ mà ít nhất thì nhân vật vẫn là khoản đỡ hơn
phần thế giới, bởi vì cũng phải quá bán là có những dàn nhân vật khá ngon nghẻ.
Thậm chí còn có một số truyện có thể gọi là tâm lý thuần, và chúng nó xây dựng
nhân vật xuất sắc khôn tả luôn. Thú vị là trong số tất thảy các nhân vật góp mặt
trong những truyện thuộc tuyển tập, người làm mình thấy ấn tượng nhất lại không
phải là… người. Cụ thể nhân vật này là ai thì nói ra spoil nặng vl, nhưng “người”
đó được xây dựng theo một kiểu rất có chiều sâu và bi kịch, đọc mà không khỏi mủi
lòng cho số phận họ.
TỔNG KẾT
Trước giờ, Tội Ác Giả Tưởng chưa xuất hiện
trong bất cứ cuộc bàn luận về Sci Fi nào mình từng thấy, với già nửa các truyện
trong này còn là truyện mình đọc rồi. Chính bởi vậy, mình không có quá nhiều kỳ
vọng với thằng này khi bước vào đọc nó, dự đoán rằng cùng lắm nó cũng chỉ làng
nhàng thôi. Tuy nhiên, nó vẫn đem lại một trải nghiệm khá ổn. Những mẩu truyện
mới của nó có hơi thất thường về chất lượng, nhưng vẫn có những đứa đủ trội để
gánh những thằng còn lại, và ngay cả các mẩu truyện đã đọc cũng như được thổi
thêm sức sống mới thông qua bản dịch. Nếu anh em đang cần một “bữa điểm tâm”
Sci Fi đa dạng, Tội Ác Giả Tưởng sẽ không phải là một lựa chọn tồi đâu.
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓