Trong bài về Tam Thể và cái phiên bản hệ thống Perimeter tương lai của nó ngày hôm qua, mình có chỉ ra rằng cách bộ truyện ứng dụng cái hệ thống này vô tình tạo ra một đoạn hở trong cốt, mặc dù không đến nỗi nghiêm trọng lắm. Vụ làm lung lay cốt với một tình tiết thực ấy làm mình nhớ đến một thanh niên khác cũng tự vả vào mồm, có điều theo một cách nghiêm trọng hơn, đó là cái series Bobiverse.
Cụ thể hơn, kẻ tội đồ của series này là cái quyển thứ 4 và cách nó áp dụng thuyết bảo tồn thông tin lượng tử.
Bobiverse mình đã nhắc đến khá nhiều lần trong group rồi (chưa kể còn có nguyên một cái review chi tiết ở đây: https://scifivietnam.blogspot.com/2022/06/review-bobiverse-1-3-cua-dennis-e-taylor.html), nhưng để đảm bảo tất cả chúng ta cùng hiểu ý nhau, mình sẽ giới thiệu vắn tắt lại về nó chút.
Bobiverse là một series Hard Sci Fi xoay quanh một anh lập trình viên tên Bob, qua đời vì tai nạn giao thông. May mắn thay, dữ liệu não của thanh niên đã được copy lại, và tầm một thế kỷ sau thì dữ liệu não của Bob được tải lên một con tàu vũ trụ, biến Bob thành một AI bất tử đi khám phá vũ trụ. Cứ đến một hệ thống sao mới, Bob lại khai thác tài nguyên trong vành đai thiên thạch tại đó để chế tàu mới, thế rồi tự sao chép dữ liệu não của mình lên các con tàu kia, về cơ bản tự nhân giống bản thân lên, tạo ra một loạt các Bob giống hệt mình.
Hay đúng hơn là trên lý thuyết thì phải giống hệt.
Thực tế lại là mọi Bob mới được tạo ra đều không ít thì nhiều có tính cách khác biệt với Bob gốc, bất chấp vẫn giữ nguyên ký ức của thằng Bob đấy. Không ai rõ tại sao sự tình lại vậy, nhưng đám Bob vẫn đưa ra được một giả thuyết khá hợp lý. Các Bob tin rằng quy trình nhân bản không thể chép lại chuẩn xác hoàn toàn mọi đặc tính lượng tử của Bob gốc, dẫn đến việc sai lệch xảy ra.
Đây thực chất là một thuyết có thật trong vật lý lượng tử, gọi là No-Cloning Theorem, về cơ bản khẳng định rằng việc tạo ra một bản sao hoàn hảo độc lập về mặt lượng tử của bất cứ vật thể nào trên đời là điều bất khả thi. Mình từng có lần bàn rất sâu về đề tài này trong một bài riêng, anh em có thể đọc thêm ở đây nếu muốn: https://scifivietnam.blogspot.com/2022/10/bobiverse-va-no-cloning-theorem-trong.html. Ngoài đó ra thì còn một bài khác cũng khá liên quan, ấy là cái thí nghiệm tư tưởng The Ship of Theseus, anh em có thể thêm nếu quan tâm ở đây: https://scifivietnam.blogspot.com/2022/08/the-ship-of-theseus-danh-tinh-va-thanh.html.
Ok, giới thiệu xong rồi, giờ sang phần bàn sâu về quyển thứ 4.
Trong Heaven's River, quyển thứ 4 của series, ta bắt gặp một trường hợp rất hay thế này: đầu tiên có một thằng Bob (gọi là Bob A1) sao lưu dữ liệu của bản thân ra một chỗ riêng, sau đó “tự sát” bằng cách xóa hết dữ liệu hiện đã được kích hoạt của mình đi, và nhờ một thằng Bob khác kích hoạt cái bản sao lưu mình để lại. Trên lý thuyết, thằng Bob mới (gọi là Bob A2) chỉ là một thằng clone sở hữu ký ức của Bob A1, thế nên theo như những gì lũ Bob biết, Bob A2 sẽ phải có tính cách khác Bob A1.
Tuy nhiên, trong thí nghiệm này, Bob A2 lại có tính cách giống y xì đúc Bob A1. Lũ Bob thậm chí còn đã tiến hành hàng loạt bài kiểm tra tâm lý vì nghi ngờ thằng Bob A2 chỉ đơn thuần quá giống Bob A1. Nhưng kết quả thu được chứng minh rất rõ ràng rằng Bob A2 không giống Bob A1, mà nó LÀ Bob A1, ít nhất là về mặt tâm trí thì thế.
Để giải thích cho điều này, đám Bob đã tìm đến với một giả thuyết ngược của No-Cloning Theorem, ấy là No-Deleting Theorem, liên quan đến việc thông tin lượng tử không thể bị xóa bỏ, mà chỉ có thể chuyển đổi dạng thức. Áp dụng vào vụ việc của Bob A2 và Bob A1, ta có thông tin lượng tử của thằng Bob A1 không thể bị xóa đi, mà nó chỉ chuyển đổi sang một dạng khác. Bob A2 thực chất không phải là bản sao của Bob A1, mà nó về cơ bản gom hết chỗ thông tin lượng tử cũ của thằng Bob A1 lại, và cho thằng Bob A1 được tái sinh.
Anh em lưu ý chút là cách giải thích trên chỉ là những gì truyện đưa ra, chứ chưa hẳn đã là một phiên bản đúng hoàn toàn của No-Deleting Theorem. Thằng này lằng nhằng kinh khủng, và mình hiện còn chưa chắc bản thân đã hiểu đúng về nó, thế nên sẽ không dại giải thích sâu. Anh em nếu quan tâm có thể đọc thêm về nó ở đây: https://physics.stackexchange.com/questions/364458/quantum-no-deleting-theorem-explanation. Bên cạnh đó, anh em nào quan tâm có thể xem clip do PBS Space Time thực hiện bên dưới, bàn về phiên bản rộng hơn của thằng này, ấy là việc thông tin lượng tử không thể bị triệt tiêu. Trong phạm vi cái bài này, ta chỉ cần quan tâm đến cách câu chuyện hiểu về nó là được
Quay lại với Bobiverse, từ cách lý giải đấy, ta có thể rút ra rằng thế giới của Bobiverse sẽ vận hành theo một quy luật như sau: không Bob nào có thể tạo ra được một bản sao hoàn hảo của chính mình khi bản thân vẫn còn tồn tại và “chiếm dụng” thông tin lượng tử cả (vì bị No-Cloning Theorem cấm); nhưng khi một thằng Bob chết đi, và một bản sao Bob khác được kích hoạt, thằng Bob mới sẽ là bản sao hoàn hảo của thằng Bob đã chết (vì bị No-Deleting Theorem bắt).
Trong truyện, cái quy luật mới về cách vận hành của thế giới này chỉ được bọn Bob áp dụng để chế tạo một phương thức “di chuyển tức thời” theo kiểu đậm chất Star Trek. Đầu tiên, một thằng Bob sẽ truyền bản sao dữ liệu của nó đến vị trí mình muốn đến. Sau khi được xác nhận bản sao của mình đã đến nơi an toàn, thằng Bob gốc sẽ “tự tử,” và một thằng Bob khác ở điểm đến kia sẽ tái kích hoạt bản sao của thằng Bob mới “mất,” cho nó “đầu thai” tại vị trí mới, cách rất xa vị trí cũ. Vì lũ Bob có thể truyền dữ liệu thuần đi khắp nơi với vận tốc nhanh hơn ánh sáng mà không lo giãn nở thời gian, phương pháp này về cơ bản đảm bảo bọn nó có thể tele đi khắp vũ trụ, miễn sao ở đầu nhận có người sẵn sàng kích hoạt bọn nó.
Nhưng có một điều ông tác giả đã không tính đến khi tích hợp cái cơ chế vận hành đấy vào truyện, ấy là nó giết sạch mọi sự kịch tính của truyện.
Tính đến trước khi series có thêm quyển 4, cái No-Cloning Theorem làm mọi nguy hiểm lũ Bob gặp phải đều là… nguy hiểm thật. Cụ thể hơn, vì chỉ biết rằng cứ mỗi một thằng Bob được nhân bản ra sẽ là một con người mới toanh (dù vẫn sở hữu ký ức của “bố” nó), thế nên nếu thằng Bob nào bị hủy diệt, ta sẽ chẳng bao giờ còn được gặp lại nó nữa, bất kể nó có sao lưu dữ liệu cẩn thận đến thế nào. Cùng lắm, ta sẽ chỉ gặp được một thằng “hậu duệ” hao hao nó thôi, còn thằng Bob kia đã “chết” thật rồi. Chính thế mà cứ mỗi lần có thằng Bob nào đặt cược tính mạng mình, anh em sẽ vẫn thấy lo cho nó thật, và thấy hành động của chúng nó thực sự rất quả cảm.
Nhưng giờ đây, với sự xuất hiện của No-Deleting Theorem, toàn bộ cái điều trên coi như bị sổ toẹt hết. Lũ Bob về cơ bản đã nắm giữ khả năng “save scum” (hành vi liên tục save tiến độ trong game ở những đoạn quan trọng, để sau này có chết hay chọn sai gì đó thì load cái file save ra và chọn lại), và bọn nó chỉ cần lưu các bản cập nhật của mình ở những vị trí biệt lập trước khi làm trò gì nguy hiểm là auto chắc kèo hồi sinh. Và vì chỉ tính đến cuối tập 1 thôi, chúng nó đã có hàng loạt nơi lưu trữ dữ liệu rải rác khắp nơi, thế nên bọn Bob bây giờ về cơ bản là bất tử thật rồi, và không còn gì có thể đe dọa được chúng nó nữa.
Bên cạnh đó, trong các tập trước tập 4, có mấy thằng Bob đã chết thật, và về sau một số bản sao đã được tạo ra từ dữ liệu backup của chúng nó. Ta giờ đã biết đám Bob mới đấy chính là bọn Bob gốc đầu thai, thế nên sự hy sinh của chúng nó tự nhiên trở thành… rẻ tiền hẳn. Xét cho cùng, đã có thằng nào chết đâu? Chúng nó chỉ tạm thời đi ngủ và cùng lắm thọt mất một tí ký ức thôi mà.
Ông tác giả tự nhiên lại tham quá, nhồi quả No-Deleting Theorem vào để chém vụ tele trong Star Trek. Nghe thì cũng hay đấy, nhưng giờ hỏng bét hết cả đại cục rồi.
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓