Sau khi share mấy cái ảnh AI hồi chiều, mình lại một cái mẩu tin thú vị hồi trước từng đọc được, xoay quanh chủ trương mới của một subreddit về Dune đối với tranh AI.
 |
| Dune subreddit group bans AI-generated art for being ‘low effort’ |
Trong trường hợp anh em chưa biết, trên Reddit có một cái sub gọi là r/Dune, một dạng diễn đàn chuyên chia sẻ và bàn luận về cái franchise kinh điển này, thành lập từ hơn 10 năm trước. Trên diễn đàn ấy, bên cạnh hỏi đáp và phân tích các khía cạnh của truyện cũng như bàn về tin tức liên quan đến chuyển thể/sách mới (bởi vì Chúa biết Brian Herbert sẽ tiếp tục vắt sữa cái thương hiệu của bố mình cho đến khi chính bản thân cũng ngỏm củ tỏi 🐧 ), các fan của Dune cũng còn chia sẻ những bức tranh mình vẽ hoặc thiết kế nữa. Để đảm bảo cái subreddit này không bị ngập spam, đội ngũ quản trị của nó đã yêu cầu nội dung bài đăng không được quá nghèo nàn hoặc sơ sài, không thì sẽ bị xóa. Đại khái luật của họ cũng như luật của group nhà ta ấy: hãy đầu tư một chút cho nội dung, chứ đừng thả cộp mấy thứ trông quá lười nhác.
Thế rồi đến đâu tầm giữa năm nay gì đó, các công cụ AI họa sĩ dần gây dậy sóng cộng đồng nghệ thuật, và chúng ngày một được giới truyền thông chú ý hơn. Chính vì thế, ngày một nhiều thành viên của r/Dune cũng mò đến với đám AI đấy, và rất nhiều người đã dùng chúng nó để tạo ra các bức tranh về Dune và đăng lên r/Dune. Vì sự dễ dàng của việc tạo ảnh với AI, cái subreddit đó bị tràn ngập ảnh vẽ bằng các dịch vụ như DALL-E, Midjourney, StarryAI, và WOMBO Dream.
Mặc dù bản thân đội ngũ quản trị cũng thấy cái công nghệ này thú vị, chưa kể còn công nhận một số bức trông ấn tượng thật, họ vẫn thấy cái kiểu tranh đấy khớp với cái định nghĩa của họ về nội dung thiếu đầu tư, đặc biệt khi đem so với các tranh do người vẽ. Bởi vậy, họ cứ liên tục xóa mớ tranh đấy đi, và rốt cuộc đến một tháng trước, khi thấy “cơn lũ” này không có dấu hiệu ngừng lại, họ đã lập ra r/DuneAI, một subreddit mới chuyên dành cho thiên hạ đăng ảnh Dune vẽ bằng AI, và chính thức ra lệnh cấm tiệt mọi tranh ảnh do AI vẽ ở subreddit gốc. Anh em có thể tham khảo thông báo ở đây: https://www.reddit.com/r/dune/comments/y256x6/aigenerated_art_is_not_allowed_on_this_subreddit/.
Cái việc một subreddit cấm tranh AI thì kể cũng không có gì là mới mẻ cả. Rất nhiều bên khác cũng cấm cái đấy, hoặc vì muốn tránh loãng sub, hoặc vì cảm thấy không ưng cái công nghệ này và/hoặc những nhùng nhằng về đạo đức với pháp lý liên quan đến nó. Tuy nhiên, cái vụ này lại khá đáng chú ý với anh em trong làng SFF nhà ta, bởi vì đây là một subreddit về Dune, và nó lại vừa mới cấm AI.
Đồng chí hiểu ý bần tăng chứ 🐧?
Nếu có anh em nào không biết hai cái đó có gì liên quan đến nhau, mình xin thuật lại một tí cái lịch sử thế giới của Dune. Số là tầm mấy chục ngàn năm trước, nền văn minh loài người đã tạo ra được những cỗ máy thông minh, gọi là “thinking machines.” Theo như truyện gốc của Frank Herbert, bản chất của mấy cái thinking machines này được để khá lấp lửng. Không ai rõ lắm về vai trò cụ thể của bọn đấy trong xã hội loài người, chỉ biết rằng chúng nó đóng một vai trò rất lớn, khiến con người trở nên lệ thuộc vào chúng nó. Nói như Leto II Atreides, một người có khả năng tiếp cận ký ức của tổ tiên, thì: “Con người đã để những cỗ máy đó soán ngôi nhận thức về cái đẹp của chúng ta, soán ngôi cái bản ngã cá nhân vốn hết sức thiết yếu mà ta luôn phải dựa vào thì mới ra được quyết định khi sống ở đời.”
Chính điều đó đã khiến một phong trào phản kháng mọi loại máy móc thông minh bùng nổ, kéo dài gần cả thế kỷ, và về sau được giới sử gia gọi là Butlerian Jihad. Lúc Butlerian Jihad chốt lại, toàn bộ các loại máy móc thông minh, chạy từ rôbốt cho đến máy tính, đều đã bị thanh trừng khỏi xã hội. Từ đấy trở đi, loài người trong Dune đã cấm tiệt việc chế tạo các thứ máy có thể bắt chước lối suy nghĩ của người. Nó thậm chí còn trở thành một điều răn tôn giáo, với cuốn Kinh Cô Cam Thiên Chúa (gốc là Orange Catholic Bible, với từ “Orange” là bản đọc trại của “Koranjiyana,” một từ chỉ cách quyển này muốn gộp mọi tôn giáo vào trong một phái đạo) thậm chí còn đã răn rằng: “Ngươi không được tạo ra một cỗ máy phỏng theo bộ óc của con người.”
Đến đây, ta cần rẽ ngang sang nói một tí về ông con trưởng của Frank Herbert. Như anh em biết đấy, Frank Herbert có ba người con, trong đó đứa con cả là Brian Herbert. Sau khi Frank Herbert mất, Brian Herbert trở thành người quản lý di sản văn học của ông cụ, trong đó bao gồm cả Dune, và thanh niên này cứ tằng tằng đẻ thêm những cuốn sách mới để mở rộng vũ trụ của Dune, với chất lượng nhìn chung rất nhảm. Trong số những tác phẩm đồng chí này rặn ra, có một series prequel bàn về cái Butlerian Jihad đã nói.
Dưới hình dung của Brian, cái Butlerian Jihad này trở thành một cuộc thánh chiến thực sự, với đám máy móc thông minh bị tô vẽ thành một dạng Terminator, chém giết và nô dịch loài người. Cái này chưa chắc đã là dụng ý của Frank Herbert, bởi vì với cái kiểu lấp lửng mà ông cụ mô tả về Butlerian Jihad, rất có thể nó chỉ đơn thuần là một phong trào xã hội, với thiên hạ tự nguyện tẩy chay và các phe phái con người chiến đấu với nhau để giữ/loại bỏ máy móc khỏi nền văn minh của mình. Căn cứ vào cách Dune vốn là một series luận bàn xã hội và bản chất loài người đội lốt Space Opera, chưa kể theo lời Frank Herbert thì cái Butlerian Jihad còn chống cả tư tưởng lụy máy móc nữa, rất có thể cái kiểu phong trào xã hội đó mới là Butlerian Jihad trong hình dung gốc.
Và giờ đây, quay về cái vụ của subreddit r/Dune, ta có thể thấy hành động đội ngũ quản trị làm rất khớp với những gì Frank Herbert đã hình dung cho vũ trụ mình. Mấy con AI họa sĩ chính là phiên bản thinking machines của chúng ta, và một trong những chỉ trích mà giới làm nghệ thuật hay đưa ra về chúng nó là đám này khiến con người quá ỷ lại vào công cụ. Rốt cuộc, họ đã loại bỏ chúng nó ra khỏi cộng đồng của mình, cấm tiệt mọi tranh ảnh do AI vẽ.
Bản thân các thành viên trong cộng đồng r/Dune cũng nhận thấy sự tương đồng đấy, và nếu đọc phần comment trong cái thớt tuyên bố mình share ở trên, anh em sẽ thấy hầu như mọi comment đều là cợt nhả về điều đó. Có người thì bảo bây giờ chỉ cần triển khai thêm một chương trình đột biến gen dị hợm nào đó để tạo ra một chủng thú chuyên vẽ tranh về Dune (tức bản đú của Guild Navigator); một người khác thì bình rằng chúng ta nên triển khai một chương trình ưu sinh để tạo ra Kwisatz Haderartist (bản đú của Kwisatz Haderach); có người thì bày tỏ sự bất xúc tột độ khi thấy đội quản trị không nhắc đến Butlerian jihad trong nội dung thông báo; có người thì đơn thuần xướng lên “THE ART MUST FLOW!” (đú của câu trích “The spice must flow”);… Nói chung là đủ kiểu để châm chọc việc cái động thái này phù hợp với bản chất của r/Dune không thể tả. Anh em nào muốn đọc thêm thì nhớ ghé cái thớt đó nhé.
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓