🌕🌕🌕🌕🌕🌕🌕🌕🌑🌑
8.0/10
TL;DR
Stranger Things x D******.
GIỚI THIỆU CHUNG
Salem’s Lot là một cuốn tiểu thuyết kinh dị của
Stephen King, xuất bản lần đầu năm 1975. Ngay từ khi ra mắt, truyện đã được đón
nhận một cách rất tích cực, và ngày nay đã trở thành một trong những tác phẩm
có số có má cả trong sự nghiệp văn chương của King lẫn trong Fantasy nói chung.
Về nội dung thì truyện theo chân một nhân vật
tên là Ben Mears - một nhà văn đã xuất bản được vài cuốn tiểu thuyết hạng
trung, nhưng cũng đã gặt hái được một số thành công thương mại nhất định. Để
tìm kiếm cảm hứng cho cuốn tiểu thuyết tiếp theo của mình, Ben đã quyết định
tìm đến với một chốn đã hơn hai thập kỷ nay mình luôn tìm cớ tránh né, một thị
trấn từng để lại trong anh một dấu ấn cực sâu đậm, nhưng lại không phải theo
nghĩa tốt chút nào: Jerusalem's Lot.
Hoặc, như cách người dân địa phương ở đó vẫn gọi,
Salem's Lot.
Về cơ bản, Salem's Lot vẫn chẳng thay đổi mấy
so với những gì Ben nhớ. Nó vẫn có cái vẻ im ắng, nhàm chán như thuở nào; dân
tình tại đấy, tuy chẳng còn mấy ai quen mặt với Ben, cũng vẫn sinh sống một
cách bình lặng, và nghi kỵ người lạ như thế hệ trước; và cái tòa nhà Marsten, một
dinh thự bỏ hoang từ tận đời nảo đời nào, vẫn cứ ngày ngày lầm lì lặng ngắm
Salem's Lot từ tít trên ngọn đồi nơi mình ngự. Đây có vẻ là một thị trấn đóng
băng trong thời gian, bất di bất dịch.
Ít nhất thì trông bề ngoài là thế.
Đã có một số thay đổi nhất định diễn ra tại thị
trấn. Một kèo mua bán kỳ cục đã được thực hiện. Thị trấn còn ghi dấu đôi ba vị
khách xa lạ khác ngoài Ben. Cái sự êm ả của thị trấn chợt bị những xáo trộn
quái lạ quấy nhiễu. Tất cả những điều này cùng hiệp lại, tạo thành một cái sân
khấu mang nét gì u ám đến gai người, để từ đó, một màn kịch rùng rợn không ai
ngờ tới chậm rãi diễn ra…
MẠCH TRUYỆN/VĂN PHONG
Cái thằng Salem’s Lot này có một điểm hơi đáng
bực mình (mặc dù đây hoàn toàn không phải là lỗi của nó), ấy là chỉ riêng việc
anh em trông thấy thằng này được review trong group cũng đã khiến anh em bị
spoil hơi nhẹ rồi.
Nguyên nhân là vì ít nhất trong khoảng 1/3 đoạn
đầu, truyện che đậy bản chất của mình khá kỹ. Nó được viết theo kiểu một cuốn
trinh thám kinh dị, với đủ thứ thông tin nền được đưa ra theo một kiểu khá nước
đôi, muốn hiểu thế nào cũng được. Rất có thể những thứ mà King đang nói đến ở
chỗ này là một cái gì đó mang tính siêu nhiên thực, nhưng cũng rất có thể nó chỉ
là những cái truyền thuyết mê tín dị đoan, với một lý giải rất khoa học ẩn đằng
sau. Thế rồi, khi các sự lạ bắt đầu diễn ra trong thị trấn, King thêu dệt lên
hàng loạt giả thuyết tiềm tàng từ những thông tin nền ấy, với cái thì mang tính
siêu nhiên, cái thì mang tính bình thường. Tất cả đều được triển khai một cách
rất khéo, làm cho anh em rất khó loại bỏ hoàn toàn nhóm siêu nhiên hoặc nhóm
bình thường, và phải đến một thời gian sau, mọi người mới biết bản chất thực sự
của vụ việc là thế nào.
Nhưng mà anh em biết cái group chúng ta có tên
là gì, và những thứ đăng trong này sẽ là các tác phẩm mang tính chất như thế
nào rồi đấy.
Chính vì lẽ đó, nội việc trong group xuất hiện
một review về quyển này cũng đủ để khiến một loạt giả thuyết bay ra ngoài cửa sổ
ngay từ đầu. Anh em giờ đây đã biết rằng cái quyển này kiểu gì cũng phải chứa đựng
một yếu tố SFF nào đấy, thế nên cái kiểu lập lờ của phần đầu đã mất đi phần nào
sức mạnh của mình. Tất nhiên, chúng nó vẫn duy trì được một sức hút nhất định,
bởi vì giọng văn của King chứa đựng một ma lực mạnh mẽ phi thường, đủ sức kéo
anh em đi qua từng trang văn một cách quên trời quên đất như kẻ bị hớp hồn,
nhưng vì mọi người đã biết một điều đúng ra chưa nên được biết, thế nên công lực
của nó sẽ vẫn giảm đi phần nào.
Nhưng về mặt tích cực mà nói, ít nhất thì cái
sự spoil của bài review này vẫn chưa bằng mức spoil của quả tiêu đề mà bên 1980
đã đặt cho bản dịch của truyện đâu 🐧.
Sau khi cái mạch trinh thám đó đã về cơ bản được
giải quyết xong, và bản chất của câu chuyện đã lộ rõ, tác phẩm sẽ dần chuyển dịch
sang một kiểu truyện khác: phiêu lưu kinh dị siêu nhiên, tương tự như Stranger
Things. Vẫn còn một số phân đoạn mang tính trí óc, mưu tính này nọ, nhưng nó giống
với kiểu đấu cờ hơn là phá án. Các bên bắt đầu lập kế hoạch tác chiến, thăm dò
điểm yếu của nhau, và tính toán đường đi nước bước hòng qua mặt và lợi dụng điểm
yếu của nhau. Các phân cảnh hành động bắt đầu xuất hiện, bao gồm cả kiểu đấm
nhau xôi thịt đầy gay cấn lẫn cả kiểu tình huống hiểm nguy căng như dây đàn
nhưng không động tay động chân mấy. Anh em nào mà thích cái kiểu truyện kịch
tính thì sẽ rất ưng đoạn này.
Cơ mà khúc sau này cũng là lúc truyện bắt đầu
trở nên hơi có vấn đề. Cái đầu tiên là đến một đoạn, anh em sẽ bắt gặp một phân
cảnh hết sức kinh hoàng. Không phải vì nó ghê rợn hay gì đâu, mà bởi vì nó… ngu
không để đâu cho hết. Nó là một cái diễn tiến rất cliché của mấy phim kinh dị
kinh phí thấp, tự nhiên được phang vào giữa truyện. Khi đọc vào, anh em sẽ thấy
cái cảnh này trông rõ là xảy ra bởi vì King đang muốn câu chuyện đi theo một hướng
nhất định, nhưng lại được thực hiện một cách rất thiếu tinh tế, dựa thuần túy
vào việc nhân vật bị úng não bất thình lình, và khiến cho câu chuyện bị bẻ đi
theo một kiểu rất khiên cưỡng.
Thêm một cái nữa là đây là truyện của King, và
anh em thì biết King khét tiếng là người không biết viết kết thế nào rồi đấy.
Salem's Lot cũng bị dính cái “Kingitis” này, và nó được thể hiện qua việc càng
về cuối, câu chuyện càng có vẻ diễn ra rất vội vã. Mọi thứ phóng đi ào ào, như
kiểu King biết mình chỉ còn đâu tầm dăm chục trang giấy nữa, thế nên phải nén vội
tất cả mọi thứ lại để còn nhét vừa phần đất trống. Nếu đem so nó với cái cách
câu chuyện được phát triển rất từ tốn, tỉ mẩn lúc ban đầu, anh em sẽ có một sự
sốc nhiệt không hề nhẹ.
Và tất nhiên, ta còn cả bản thân cái kết nữa.
Công bằng mà nói, hồi kết của truyện cũng
không phải là cái gì quá tệ xét theo tiêu chuẩn của King, nhưng mà nó hẳn cũng
sẽ gây ra một số sự bực bội nhất định ở anh em. Một số nhân vật bị sút ra khỏi
câu chuyện theo một cách hơi ba chấm, và cái kiểu thằng trùm bị giải quyết cũng
không được tương xứng lắm so với những gì ta đã thấy tính đến nay. Khúc sau đấy
cũng tạm gọi là được gói lại ổn, nhưng nó vẫn có một sự lửng lơ nhất định, và
có thể sẽ có anh em cảm thấy hình như có chương nào đó đã bị cắt đi khỏi sách.
Ý TƯỞNG/THẾ GIỚI
Về khoản thế giới của tác phẩm này thì nhìn
chung, ta có thể chia nó ra làm hai phần. Phần thứ nhất là bản thân cái thị trấn
Salem’s Lot, và phần thứ hai là cái yếu tố siêu nhiên của câu chuyện.
Riêng về khoản thị trấn Salem’s Lot thì gần
như không có bất cứ một cái gì để chê cả. Với ngòi bút vừa tinh tế, vừa tỉ mỉ,
King đã vẽ lên cái chốn này theo một kiểu sống động phi thường. Những phương diện
vật lý của nó được mô tả theo một kiểu hết sức ma quái, dị hợm, làm cho cái thị
trấn này như thể bước ra từ một cái vùng miền lãng quên nào đó của địa ngục,
nơi cái ác thấm đẫm vào trong từng bóng cây, từng viên gạch, và thậm chí cả từng
làn gió thoảng qua.
Thú vị nhất là King cũng đi sâu vào miêu tả cả
người dân của nó, xoáy vào những lề thói, xung đột, tâm tư của những con người
này, nhưng mà ông cụ làm điều ấy theo một kiểu khiến cho bọn họ trở thành một
thứ gì đó vượt ngoài phạm trù nhân vật. Đây không còn là những con người riêng
lẻ nữa, mà họ cũng giống như chính những viên gạch xây nên cái thị trần này, là
một phần đặc tính không thể tách rời của nó. Họ làm cho thị trấn như có một
sinh lực luồn chảy dưới từng mái nhà. Chỉ có điều có gì đó hết sức bất ổn với
thứ sinh lực đó. Nó ì trệ, nó mục ruỗng, nó ảm đạm - tất cả những gì trái ngược
hoàn toàn với đặc tính của một nguồn lực điều khiển sự sống. Cái sinh lực biến
thái đấy đã làm cho thị trấn này trở thành một tạo vật nghịch lý đầy quỷ quyệt,
như thể đây là một cái chết sống hoặc sự sống chết, âm thầm mai phục những con
mồi mới để bồi bổ cho cái sinh khí âm ti của bản thân.
Về cái yếu tố siêu nhiên của thế giới thì cũng
được xây dựng khá hấp dẫn. Như đã nói ở trên đấy, các bí ẩn của câu chuyện lúc
ban đầu được xây dựng theo kiểu rất lấp lửng, khó lòng mà biết được thật giả là
thế nào. Điều này không chỉ giới hạn ở việc khiến ta không biết liệu yếu tố
siêu nhiên có tồn tại thật hay không, mà nó còn khiến cho ta không biết cái bản
chất thực sự của yếu tố siêu nhiên này là thế nào. Trong quá trình câu chuyện
diễn ra, King cứ túc tắc củng cố chi tiết này chi tiết kia, và dần dần, anh em
sẽ hình dung được một bức tranh toàn cảnh về bản chất thực của cái thế lực siêu
nhiên ẩn trong truyện.
Tuy nhiên, có một số vấn đề mình không thấy
hài lòng lắm với cái thế lực siêu nhiên này. Cái thứ nhất là nó hơi bị cliché.
Một khi đã lòi ra đây là cái thứ gì, thì anh em sẽ thấy nó mang đúng những bản
sắc thường thấy của cái thế lực đấy, không có gì sáng tạo mới cả. Bình thường
thì điều này cũng không phải là vấn đề quá to tát, nhưng khốn nạn một cái là
King đã “lỡ tay” đề ra một số giả thuyết mới mẻ và hấp dẫn hơn hẳn, thế nên khi
thấy ông anh tự dưng đi vào cái lối mòn thế này, mình không khỏi cảm thấy nuối
tiếc cho cái tiềm năng khả dĩ của câu chuyện.
Và cũng chính từ cái sự cliché đó, ta có thêm
một vấn đề thứ hai, ấy là các nhân vật xác định những khía cạnh khác của thế lực
này theo một kiểu hơi “tiện.”
Cụ thể hơn, sau khi đoán được ra cái bản chất
của thế lực này rồi, dàn nhân vật có đi tìm hiểu thêm trong các thứ sách vở về
đề tài này để áng xem nên xử lý nó ra sao. Tạm bỏ qua việc họ tìm được đúng
phóc các tư liệu mình cần, bất chấp không sống ở một nơi thực sự có truyền thống
gì liên quan đến cái thế lực đó hay đủ lớn đến mức chứa được tư liệu đa dạng về
đủ loại đề tài, ta vẫn có cái vấn đề là mọi thứ thông tin họ kiếm ra được từ đó
đều áp dụng được rất chuẩn cho cái thế lực kia. Ừ thì, đúng là cũng có một vài
đoạn các nhân vật nói là phải thử thì mới biết được, chứ thông tin chưa chắc đã
đúng, nhưng trong thực tế câu chuyện, tất cả những gì họ làm đều về cơ bản đúng
hết, chứ không có sai lệch đi đâu cả. Với bản chất của những tư liệu họ tham khảo
thì bét nhất, một sự chênh nhẹ giữa các thông tin nó cung cấp và thực tại cũng
phải tồn tại do tam sao thất bản hay gì đấy. Nhưng điều đó đã không xảy ra, và
nó làm cho câu chuyện trở nên hơi khó tin.
NHÂN VẬT
Về khoản phát triển nhân vật thì Salem’s Lot
làm ăn có phần hơi lôm côm tí.
Đầu tiên, xét về mặt tích cực mà nói, King làm
cực siêu các nhân vật phụ. Như đã nói ở phần thế giới, ông anh có đi qua một lượt
các cư dân sống trong cái thị trấn này, chứ không chỉ mỗi một nhóm cốt lõi. So
với dàn nhân vật chính, mấy cái nhân vật phụ đó chiếm thời lượng khá ngắn,
nhưng chỉ với chút ít thời gian ngắn cũn đấy thôi, King cũng đã làm cho họ hiện
lên theo một cách rất ba chiều, và rất dễ hình thành được liên kết với người đọc.
Điều này khiến cho khi có chuyện gì xảy ra với họ, anh em sẽ thực sự cảm thấy bản
thân bị tác động, chứ không phải kiểu thờ ơ như thấy mấy ông áo đỏ trên USS
Enterprise lăn quay ra đất.
Cơ mà bất chấp phát triển nhân vật phụ đỉnh thế,
King lại làm dàn nhân vật chính theo kiểu hơi bị ố dề.
Cái đầu tiên là cái thanh niên Ben Mears. Đồng
chí này được dựng theo một kiểu cực kỳ… vanilla. Ông anh không có một cái quá
khứ gì quá đặc biệt ngoài việc hồi nhỏ bị nhát ma sợ chạy té đái. Ben chẳng có
trăn trở gì quá nghiêm trọng trong đời, không tính việc đang hơi bí ý tưởng viết
truyện. Các mối quan hệ thanh niên hình thành trong cái thị trấn này cũng khá
là nhạt nhẽo, chẳng có một cái gì sâu đậm hay bền chắc cả. Đến tận cái quan hệ
giữa thanh niên này và nhân vật người yêu mà nó cũng có sắc thái rất là hời hợt,
qua đường, khiến cho một số phân cảnh trong truyện diễn ra cứ bị gượng ép.
Bên cạnh đó, một số nhân vật chính khác trong
truyện cũng có vấn đề. Trình bày cụ thể ra thì hơi bị lộ liễu (ngay cả số lượng
thành viên của cái dàn này cũng không thể được tiết lộ, bởi vì cái kiểu xây dựng
nhân vật của King khiến cho anh em khá khó hình dung ra sẽ có những ai thực sự
nhập team nhân vật chính), nhưng hầu hết các nhân vật lập team chống lại thế lực
siêu nhiên cùng với Ben cũng có cái kiểu bị xây dựng nhạt nhòa và hời hợt như
chính Ben vậy.
Trong số các nhân vật đó, có mấy trường hợp
đáng chú ý. Một trường hợp là một thanh niên ngu không độ nổi. Đồng chí này có
liên quan đến cái quả diễn tiến sặc mùi phim kinh phí thấp mà mình nhắc đến ở mục
cốt. Thanh niên này vốn đã bị xây dựng khá là nông rồi, xong còn kết hợp với
pha xử lý đi vào lòng đất đấy nữa, thành ra đồng chí trông như thể một phiên bản
tranh biếm họa về một mô típ nhân vật nhất định, chứ không còn là một nhân vật
sống nữa.
Một đồng chí khác thì lại hơi ngược với đồng
chí trên. Thay vì ngu không độ nổi, đồng chí này lại… khôn không độ nổi. Không
hiểu vì lý do gì, King lại buff cho thanh niên này lên kinh đến thế. Xét theo
cái bối cảnh của thanh niên, những việc đồng chí này làm hơi bị vượt quá ngưỡng
đáng tin mà một người thuộc cùng kiểu nền tảng đấy có thể làm. Ngoài ra, thanh
niên cũng có cái kiểu xây dựng khá là nhạt, không mấy ấn tượng lắm, xong rồi
nhoằng phát đã nhảy vào team luôn, đọc thấy hơi bị sượng.
Ngoài ra thì còn một trường hợp đặc biệt khác.
Thanh niên này thì lại đáng chú ý bởi vì ông anh được xây dựng quá tốt. Đồng
chí có một cái cuộc vật lộn nội tâm tuy không được đào sâu lắm nhưng lại rất
thú vị. Dù không lên sóng nhiều bằng Ben, cái trăn trở và vấn đề mà ông anh gặp
phải vẫn ăn đứt tất cả những gì Ben có, và đặc biệt đáng chú ý là về sau, nó
còn được quàng vào trong cuộc xung đột với cái thế lực siêu nhiên hoành hành
trong thị trấn theo một kiểu ấn tượng vô cùng, trong một phân cảnh có lẽ là kịch
tính nhất của cả truyện.
Khốn nạn một cái là chính sự hấp dẫn của ông
anh lại vô tình gây ảnh hưởng tiêu cực đến cái khối tổng của truyện, bởi trông
cái cách thanh niên này được xây dựng, mình lại càng cảm thấy ác cảm với cái
tay Ben nhạt thếch kia. Đúng ra, đồng chí này phải là nhân vật chính của cả quyển
truyện mới đúng. Ngay cả nếu có giữ cái hồi kết của nhân vật nguyên vẹn, thì
cũng chẳng có cớ gì mà ông anh không thể đảm nhiệm vai trò nhân vật chính trong
ít nhất từ đầu cho đến cái đoạn bị mời ra khỏi câu chuyện, xong phần sau nhượng
lại cho Ben. Đằng nào thì truyện cũng đảo điểm nhìn liên tục, thế nên việc thay
nhân vật chính giữa dòng cũng đâu đến mức phá game lắm.
TỔNG KẾT
Salem’s Lot không phải là một tác phẩm hoàn hảo,
nhưng nhìn chung, đây vẫn là một tác phẩm rất hấp dẫn. Nếu muốn trải nghiệm một
câu chuyện lạnh gáy và rùng rợn, hấp dẫn cả về câu từ và không khí lẫn đưa đẩy
cốt, anh em hãy ngó qua thằng này nhé.
***
Bài gốc được đăng trong group Hội thích truyện Sci Fi trên Facebook. Cùng ghé chơi group để thảo luận về bài viết hoặc đọc thêm các bài tương tự, bạn nhé.
↓